________________
કર્મને નિરનુબંધ ક્ષય.
૨૫ શબ્દના બે અર્થ હોય છે : એક વાર સાથે અને બીજે લક્ષ્યાર્થ. વારયાથને સંબંધ શબ્દકોષ સાથે છે. લક્ષ્યાથનો સંબંધ સાક્ષાત્ જીવન સાથે છે. પંચમંગલને લક્ષ્યાર્થ પ્રાણતવની શુદ્ધિ દ્વારા સાક્ષાત્ જીવનશુદ્ધિ કરાવનારે થાય છે.
કમને નિર/બંધ ક્ષય, ચિત્તમાં અરતિ, ઉદ્વેગ, કંટાળે જણાય ત્યારે જાણવું કે મેહનીય કર્મનો ઉદય અને તેની સાથે અશુભ કર્મને વિપાક જા છે, તેને ટાળવાનો ઉપાય શાસ્ત્રકારોએ પંચમંગલને કહ્યો છે.
એકાગ્રતાપૂર્વક પંચમંગલને જાપ શાંત ચિત્તે કરવાથી અશુભ કર્મ ટળી જઈ શુભ બની જાય છે. તેનો અર્થ એ છે કે ઉદયમાં આવેલું કર્મ અવશ્ય જોગવવું પડે છે, તેને જ્ઞાની જ્ઞાનથી, સમતાથી અને અજ્ઞાની અજ્ઞાનથી, આતરૌદ્ર ધ્યાનથી વેદે છે. જ્ઞાનીને નવીન બંધ થતો નથી, અજ્ઞાનીને થાય છે. સત્તામાંથી એટલે સંચિતમાંથી ઉદયમાં આવવા સન્મુખ થયેલા કર્મમાં વર્તમાનના શુભાશુભ ભાવથી ફેરફાર થઈ શકે છે.
પંચમંગલના જાપ અને સ્મરણમાં જ્ઞાનીના જ્ઞાનગુણની, સાધુના સંયમગુણની, તપસ્વીઓના તપગુણની અનુમોદના થાય છે અને તે તે ગુણોનું માનસિક આસેવન થાય છે, તેથી જે શુભ ભાવ જાગે છે, તેનાથી કમની સ્થિતિ અને અશુભ રસ ઘટી જાય છે અને શુભ રસ વધી જાય છે, તથા ઉદયામત કર્મ સમતાભાવે વેદના થઈ જતું હોવાથી તેને નિરનુબંધ ક્ષય થઈ જાય છે.
