________________
૩૪૦
-
-
-
-
-
વિહાર શ્રી મહાવીર વ્યર્થ જણાવી પિતે ચાર પ્રકાર એવા કરે છે કે –(1) સદ્વર્તનને શ્રેષ્ઠ જાણે અને માને છતાં સદ્વર્તન કરે નહિ, (૨) સદ્વર્તનને સારી રીતે આચરે ખ પણ સદ્વર્તનનું સ્વરૂપ જાણે કે માને નહિ, (૩) સદ્વર્તનનું સ્વરૂપ યથાસ્થિત તરીકે જાણે, માને અને સંપૂર્ણ રીતે આચરે અને (૪) ચોથા પ્રકારમાં સદવર્તનના સ્વરૂપને જાણે પણ નહિ અને સદ્વર્તન આચરે પણ નહિ આવા ચાર પ્રકારનાં મનુષ્યો સાથે જોવામાં આવે છે. તેમાં શ્રેષ્ઠ પ્રકારનાં મનુષ્ય ત્રીજા * માર્ગને જ અનુસરે છે. કેમકે તેમ કરવાથી દેહ ક્રિયા ને આમત્વનો સાચો સુમેળ સધાય છે. જેની વિકાસ માર્ગમાં અનિવાર્ય અગત્ય વર્ણવવામાં આવી છે. કેવળ દેહ કે ક્રિયાથી શક્તિના પ્રચંડ ઝરાનું ધ્યેયપ્રતિ ગમન ન પણ થાય.
અહિંસાને અર્થ—અન્ય દર્શનકારાએ પણ અહિંસાના ગુણગાન ગાયા છે પણ કેવળ ગુણગાનની પાછળ કચડાતા અહિંસાના આત્માને ખ્યાલ તેમને આવ્યો જણાતો નથી. જ્યારે જેન દર્શનમાં" અહિંસાના ગુણગાન હોવા ઉપરાંત તેના તલસ્પર્શી વિવેચનને પણ
ગ્ય ન્યાય અપાય છે. “હણવાની ભાવનામાંથી વિરમવુ તે અહિંસા આ છે અને દર્શનકારોની અહિંસા’ વિષેની વ્યાખ્યા; જૈન દર્શને અહિંસાને વ્યાપક અર્ચમાં ઘટાવી છે. અહિંસાની વ્યાખ્યા ઉપજાવત પહેલાં શ્રી મહાવીરે જીવાજીવને સૂક્ષ્મ અભ્યાસ કરેલો અને છ. કાય જીવની માન્યતાને આવકારીને તેમણે પૃથ્વીના તખ્ત પર વસતા છાને અ સાને સાચો અર્થ સમજાવેલોપૃથ્વી-પાણી અગ્નિ વાયુ વનસ્પતિ અને દિગગોચર એમ છ રૂપ જીવોને વાસ છે અને એ છએ રૂપમાં જોને પ્રમાણને સંભાળપૂર્વક શ્વાસ લેતા માનવી શ્રી મહાવીરને સમજ ગણાય સાથેસાથ એ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે કે પૃથ્વી પાણીના જીવની જયણા કરવા જતાં માનવીએ માનવ લોક તરફનો પોતાના નિર્મળ આદરભાવ ભૂલવાને નથી.
