________________
૨૨૮
વિશ્વદારક શ્રી મહાવીર
ભગવાન મહાવીરે જણાવેલ જ્ઞાનની વિશિષ્ટતા પ્રભુ મહાવીરે સનેહ, સત્યને સંયમની જે જ્ઞાન-ગંગા ધરાતલે અને જન અંતરે લાવી છે, તેના સુમધુર, કલકલ નાદને ઝીલતે જીવાત્મા પોતાના જીવનના જમેઉધારના ચેપડા ખુલ્લા દિલથી ખુલ્લા મૂકી દે છે. પરંતુ જે જીવ વિભુ વીરે વહાલ જ્ઞાન–નીરમાં ઝીલ્યા બાદ છૂપા પ્રપંચ ખેલે છે, અથવા મન, વચન અને કાયાના નિર્મળ અધ્યવસાય પૂર્વક જ્ઞાનની ઉપેક્ષા કરે છે. તેને જ્ઞાની વા છતાં જ્ઞાનીરૂપે માનવાની નિયમદઢ મહાવીરે સારૂ “ના” જણાવી છે. આલમના તખ્તા પર થયેલા ઘણાખરા મહાપુરૂષોએ બતમાં ઢીલાશ ચલાવી જ નથી.
જ્ઞાનસ્થ –શ્રાવણ મહિને છે, સરિતામાં પૂર ઊછળ્યાં છે. સામે તીરે તમારું ઘર છે, આ કાઠે શહેરમાં તમે માલ લેવા આવ્યા છો, તમારે સમયસર ઘેર પહોંચવું છે. આવા કટકટીના પ્રસંગે તમને તરવાનું જ્ઞાન હોય તો તમે અવશ્ય અફાટ સરિતાપુરમાં ઝુકા અને તરવાના તમારા જ્ઞાનને ક્રિયાની કસોટીમાથી પસાર કરો. અને જો તમે તારૂ ન હેતે તમને સામે તીર લઈ જનારા ગમે તે સાધનની એકી સે રાહ જોઈ રહી. એજ રીતે આપણે આપણું ઘર છોડીને આ સંસાર તીરે સારાસાર રૂપી માલ લેવા આવ્યા છીએ, સામે તીરે આવેલા મુક્ત મિનારાની વચ્ચે અનેક વિધ ઊર્મિઓ ઉછાળતા સાગર પથરાયેલો છે. આપણે ત્યાં પહોંચવું તો છે જ. ધારો કે તરતાં આવડે છે, તો તેને ક્રિયામાં ઉતારીએ તે જ સફળ થવાય ને? અથવા તરતાં ન આવડતું હોય તો પણ તેનો અભ્યાસ જરૂરી છે, કારણ કે તે સિવાય આપણે ઉગારે થાય તેમ નથી. “શાબ્ધિ રોષઃ' વાળા વાક્યમાં પણ આ જ અર્થ ' થાય છે. કેવળ જ્ઞાનથી મુક્તિ માનવામાં ઘણું જ નિષ્ક્રિયતા જાગૃત થાય એમ છે, તેમજ કેવળ ક્રિયામાં તમામ શક્તિઓ વેડફવાથી પણ !
