________________
- ૨૯૫
નિર્વાણભૂમિ નિર્ણય જણાવ્યા અનુસાર બૌદ્ધ ગ્રન્થમાં સપષ્ટપણે સુસુમારપર્વતની પાસે જણાવવામાં આવી છે અને સુસુમારપર્વતનું સ્થાન દક્ષિણ વત્સમાં કે વત્સની દક્ષિણે નિશ્ચિત છે. આ વસ્તુસ્થિતિ પણ ભગદેશની સીમા પૂર્વમાં ખેચવાને બદલે મધ્ય હિંદમાં ખેચી જાય છે.
જેન શાસ્ત્રોમાં જણાવેલું છે કે જ્યારે ભગવાન મહાવીરસ્વામીએ મહાસેન વનમાં સંઘની સ્થાપના કરી ત્યારે કૌશામ્બીમાં રહેલી ચંદનબાળાને તરત ત્યાં પહોંચાડવામાં આવી અને ભગવાને તેને પિતાની પટ્ટશિષ્યા બનાવી ૧૪ આ પરથી પણ એમ માનવાને કારણ મળે છે કે મહાસન વન કૌશામ્બીની નજીક મધ્ય હિ દમાં આવેલું હતું.
જૈન શાસ્ત્રોમાં જણાવ્ય પ્રમાણે મહાવીર પ્રભુ સંઘની સ્થાપના કરવાને જ્યારે મહાસેન વનમાં પધાર્યા ત્યારે શ્રો, અપાપાપુરીમાં સેમલ નામના દ્વિજે મહાયજ્ઞ કરાવવાને માટે ભારતભરના વધુમાં A વધુ વિદ્વાન અને મહાન એવા અગ્યાર બ્રાહ્મણને આમંચ્યા હતા. ૧પ અને પ્રભુ જ્યારે મહાન વનમાં બિરાજ્યા ત્યારે તે બ્રાહ્મણે ડિતાએ અપાપાપુરીમાં યજ્ઞવિધિની શરૂઆત કરી હતી. આ પરથી એટલું પુરવાર થાય છે કે વિદિક દષ્ટિએ શ્રી અપાપા એ યજ્ઞકાર્યને યોગ્ય પવિત્ર ભૂમિ લેખાતી હતી. બીજી
૧૪ રૂત ના તત્ર રાતની સિંધતા! । पश्यन्ती यान्तमायान्तं दिविषजनमंवरे ॥१६१॥
स्वामिन केवलोत्पत्तिनिश्चयाद् व्रतकाक्षिणी। त्रिदम्दवी योमिनिये श्री वीरपर्षदि ।। १६२॥
૧-૬ ત્રિ, શ. પુ. ચ. . . ૧૫ “વિ પૂમપયા ચટ્ટમોર્ચ સોમિજા ! मानिनाय श्रद्धया तान् यज्ञकर्म विचक्षणाना ।।
: ', ૧૮-૫ જ છે, { ચ. કલેક ૬૧.
