________________
વૃથા ઉપદેશ,
તાપ સળગાવ્યો હોય, તેથી શતગણું તાપમાં તેમને જીવવું જ પડે. કર્મ ફળના ધોરણે નારકી પ્રમાણરૂપ છે અને નારકી હોય તો ત્યાં જીવ પણ હોય જ.
દશમા મેતાર્થ પંડિત –તેમના મનમાં સંશય હતો કે, ભવાંતરમાં પ્રાપ્ત થવા રૂપ પરલોક નથી; મતલબ કે પુનર્ભવ નથી. તે સમયના પંડિતની એકે એક શાસ્ત્રીય શંકા આજના સુધરેલા માનવસમાજની આંતરિક વિચારણાને સંપૂર્ણ રીતે મળતી આવે છે. જે તે સમયના પંડિતાના સશય હતા, તે જ આજના પ ડિતની સંશય છે. તે પંડિતોના સંશય તે શાસ્ત્રાર્થ વડે ટળ્યા. તે જ -શાસ્ત્રાર્થના અભ્યાસ કરવાની આજના વિદ્વાનોને નમ્ર અરજ છે.
પુનર્ભવની બાબતમાં જીવની સ્થિતિ સર્વભૂતથી જુદી જ છે. બધા ભૂતો (પંચ-મહાભૂત) એકત્ર થાય, તો પણ તેમાથી ચેતના ઉત્પન્ન થતી નથી, જે જીને ધર્મ છે. ચેતના સ્ત્રો ની ચેતના પંચમહાભૂતથી જૂદી છે. એ ચેતના લક્ષણવાળો જીવ આયુષ્ય પૂરું થયા બાદ પરલોકમાં જાય છે, જે પુનર્ભવ ન હોય તો આ ભરમાં જે શુભાશુભ કાર્ય કર્મો કરવામાં આવે છે તેનું ફળ કેણુ ભગવશે? જે પરભવ ન હોય અને શુભાશુભ કર્મનું ફળ ભોગવવાનું પણ ન હેય, તે પછી સારા કર્મો કરવાની અને નઠારા કર્મો જવાની વિચારણું જ શું કરવા જોઈએ ? પછી તો દરેકે પોતાના મનસ્વી તરંગ પ્રમાણે વર્તવું એમજ નક્કી થાય. પરંતુ જગતમાં શુભાશુભ કર્મોના ફળ ભોગવતા જીવ જોવામાં આવે છે, તે જે કર્મફળ ભોગવે છે, તે કાંઈ આ ભવમાં કરેલાં કર્મોનું પરિણામ હોય છે તેમ નથી, માટે જ પુનર્ભવ છે, પરક છે. આ લેકનું દર્શન, ધરલેક હેવાની એક સાબિતી છે.
અગ્યારમા પ્રભાસપંડિત –પ્રભાસપંડિતને સંદેહ હતો કે, - નિર્વાણ (મુક્તિ–મેક્ષ) છે કે નહિ !' નિર્વાણ એટલે અનિધ્ય
