________________
૩૦
આ સાથે ઉપર જણાવેલા ક્ષાયેાપશમિક રત્નત્રયી યુક્ત તેમજ ક્ષાયિક રત્નત્રયીમય. ત્રીજા ભેદવાળા જ્ઞાનીએના વ્યવહારિક સ્વરૂપ સબંધે વિશેષથી આ પણ જાણવું જરૂરી છે કે—
kk नागोप्यं क्वापि नारोप्यं, हेयं देयं च न क्वचित् । क्व भवेन मुनेः स्थेयं, ज्ञेयं ज्ञानेन पश्यता ॥
॥
આથી સ્પષ્ટ સમજાશે કે શાસ્ત્રાનુસારી શુદ્ધ આત્માનુભવવાળા તત્ત્વસંવેદન જ્ઞાનયુક્ત સમ્યક્દની-અંતર આત્માએ પરમાત્મપદના સાચા સાધકો હોઇ શકે છે, વળી પણ સમજવુ* કેજે જ્ઞાન સામાન્ય સ્વરૂપવાળુ હાય છે, એટલે કે યથા વિધિ નિષેધ રહિત અક્રિય હોય છે તે જ્ઞાન પ્રમાણ રૂપ નથો તેમજ અપ્રમાણુ રૂપ પણ નથી. આ સંબંધે કહ્યું છે કે,
'' नाप्रमाणं प्रमाणं वा, सर्वमप्यविशेषितं । विशेषितं प्रमाणं स्यादिति सर्व नयज्ञता ॥
નારકી, તિ"ચ, મનુષ્ય અને દેવગતિરૂપે ચતુતિરૂપ સસારમાં પ્રત્યેક સંસારી આત્માનું જન્મ-મરણ કર્માધીન હાવાથી કાઈ પણ આત્મા આ સૌંસારમાં પેાતાની મરજી પ્રમાણે જન્મ પામી શકતા નથી. તેમજ અમર પણ રહી શકતા નથી.
આ સાથે એ પણ જાણવું કે આ સંસારમાં પ્રત્યેક જીવનું સાંસારિક જીવન કથંચિત્ કર્માધીન હાય છે, તેમ
