________________
૧૮૦
હાય છે. જેમાં કાય કારણ ભાવની વ્યવસ્થા નથી' તે અસત્ જાણવુ.. આ લક્ષણથી ત્રિકાળ સત્ સ્વરૂપી, પ્રત્યેક આત્માને પોત-પોતાના કસ્ત્રાનુસારી-ક્રિયા થકી કાર્ય –કારણ' ભાવે, સુખ-દુઃખાદિના અનુભવ અવશ્ય હોય છે. તેથી જ 'તા. પ્રત્યેક આત્મા નિરતર પાત-પાતાની કલ્પનાનુસાર સુખની પ્રાપ્તિ માટે અને દુઃખની નિવૃત્તિ માટે નિરતર પ્રયત્ના કરતા પ્રત્યક્ષ દેખાય છે. જો સ્વસ્વ અનુભવાત્મક સુખ દુઃખને પણુ, કેવળ અસત્ કલ્પના માત્ર જ છે એમ કહેશે.. તા સુખની પ્રાપ્તિ અને દુઃખની નિવૃત્તિના સમસ્ત વહે-વારને પણ અસત્ જ કહેવા જોઈશે. અને સમસ્ત વહેવારને પણ જો અસત્–મિથ્યા માનશે!–તે, તેમ માનવાથી પાતાપણુ જ અસત્~મિથ્યા માનવુ પડશે, પરંતુ કોઈપણ આત્માને પેાતાને કયારેય હું નથી એવુ જ્ઞાન હેતુ નથી, તેમ છતાં મારી માતા વાંઝણી હતી એવુ' કહેનારની જેમ, હું. નથી એમ કહેવું તે તેા કેવળ મૂખતા જ ઠરશે.
૬૯. પ્રશ્ન :——શરીર અને આત્મા જુદા છે કે એક જ છે
૬૯. ઉત્તર ઃ—જે શરીર આત્માના આધારવાળુ. હોય છે તે શરીરદ્વારા તે આત્માની જ્ઞાનચેતના–કમ ચેતના અને કફળચેતનાનું સ્વરૂપ પ્રત્યક્ષ જણાય છે; તેથી શરીર અને આત્મા અનેને કથંચિત્ ભિન્ના-ભિન્નપણું પ્રત્યક્ષથી અવિરૂદ્ધ છે, તે માટે આત્મા અને શરીરના સચૈાગ સખઅને ભિન્ના-ભિન્નપણે યથાર્થ અવિરૂદ્ધભાવે સમજવા જરૂરી
