________________
૧૭૦
જ્ઞાનને પણ પ્રમાણજ્ઞાન જ સમજે છે.
(૨)-આજ રીતે વળી બીજા કેટલાક કહે છે કે “ યંત્ર યંત્ર ધુમઃ તંત્ર તંત્ર વદૈનિ” એટલે જ્યાં જ્યાં ધુમાડે હાય છે ત્યાં ત્યાં અવશ્ય અગ્નિ હાય જ છે. આમ કહેનારા. એકાંતવાદીઓને, ખરેખર તા અગ્નિ અને ધુમાડો અનેના દ્રવ્ય ક્ષેત્ર—કાળ–ભાવ સખધે, ઇન્દ્રિય પ્રત્યક્ષથી પણ જો અવિરૂદ્ધ જ્ઞાન નથી; ત્યાં પ્રમાણુ સ્વરૂપ મેધના ચાલ તે, આપેાઆપ જ મિથ્યા થઈ જાય છે, કેમકે માત્ર ધુમાડા થકી જ અગ્નિની અનુમતિ ધરનારાઓને, વ્યવહારથી કાષ્ટમાં પણ અગ્નિના સ્વીકાર તા કરવા જ પડે છે, તેમજ આજે તા સંગ્રહનય સાપેક્ષ–તેલ-પાણી અને ગેસમાંથી પણ વૈજ્ઞાનિકાએ અગ્નિનું પ્રાગટચ-પ્રત્યક્ષ કરી ખતાવેલ છે.
(૩)–વળી ખીજા કેટલાક તાર્કિકા કહે છે કે— “ સાનવત્વ મે લખ્ ' એટલે કે ગાયના ગળે લટકતી ગોદડી એ જ ખરેખર ગાયનુ લક્ષણ છે. આમ તેઓ કાઈ પણ પટ્ટામાં ભિન્ન સ્વરૂપે પ્રગટ–અભિવ્યક્ત વિશેષતાને જ તે પદા થનુ નુ સાચુ' સ્વરૂપ છે એમ જણાવે છે, પરંતુ તેઓ પટ્ટામાત્રમાં સાપેક્ષભાવે રહેલ અનેકવિધ સામાન્ય-વિશેષ સ્વરૂપના ભેદ્યાભેદમાં ભ્રાંત હાવાથી એટલું પણ સમજી શકતા નથી. કે જગતમાં સાનામાત્રથી ગાયના વ્યવહાર કરાતા નથી. પરંતુ ગાયની દૂધ આપવાની શક્તિ વિશેષથી તેનુ મૂલ્ય થાય છે. વળી દૂધ સામાન્ય તેા અન્ય ભેસ વિગેરે પ્રાણીઆમાંથી પણ પ્રાપ્ત કરાય છે. તેથી તા 'પ્રયાજનાનુસારે
