________________
૧૬૯
સવિકલ્પ તેમજ નિર્વિકલ્પ જ્ઞાન સ્વરૂપથી પોતાના આત્માને યથાતિયા નહિ જાણનારા મૂઢ આત્માઓ આત્માથેથી શૂન્ય તેમજ ભ્રષ્ટ હોય છે. કેમકે. તેઓ જ્ઞાતા–રેય અને જ્ઞાનના સ્યાદ્ શુદ્ધાશુદ્ધ
સ્વરૂપી સાથશસિક તેમજ ક્ષાયિક તેમજ સામાન્ય-વિશેષ સ્વરૂપમાં અયથા તેમજ વિપર્યાસ બુદ્ધિવાળા હોય છે. આથી જ તે-તેઓ જ્ઞાતા અને પ્રમાતા એવા પિતાના આત્માને જ મિથ્યા અને અસત્ તેમજ અપરિણમી જાણે છે અને તેથી જ તે તેની જડ-ચેતન પરિણુમાં આત્મા–પરમાત્મા સંબંધી સમગ્ર પ્રમાણે મીમાંસા પણ મિથ્યા, અસતું તેમજ અનેક વિસંવાદિતાઓથી ભરેલી હોય છે. આમ છતાં પરસ્પર વિરોધીભાવે તેઓ સૌ પિત–પતાના એકાંતિક
અર્થોને જે-જે રીતે પ્રમાણુરૂપ જણાવે છે તેનું કિંચિત્ સ્વરૂપ જણાવીએ છીએ.
(૧)-કેટલાક સ્વમતિ કલ્પિત અર્થોને પ્રમાણુતા આપતા જણાવે છે કે, “અથવષ્ય હેતુ પ્રમ” એટલે કે ઈન્દ્રિયોએ પ્રત્યક્ષની ગ્રહણ કરેલ પદાર્થજ્ઞાન તે પ્રમાણ રૂપ જ છે. આમ કહેનારાઓ–અર્થ–ઉપલબ્ધિ-અને હેતુ એ ત્રણેના યથાર્થ–સ્વરૂપમાં, બ્રાંત હેવાથી પોતાના સંશચાત્મક તેમજ વિપર્યય-જ્ઞાનને પણ એટલે જડ-ચેતન સંબંધી એકાત્મવાદ થકી છીપમાં રજતના ભ્રમરૂપ જેવા
