________________
૧૩૪
પરિણામી પણું હોય છે. તે થકી તે-તે સ્વતંત્ર દ્રવ્ય છે. આ માટે કહ્યું છે કે-“વર ટ્રા તેમજ વળી પ્રત્યેક માં, ભિન્નભિન્ન અનેક ધર્મમાં પરિણામી જે-જે અનેક ગુણ છે. તે પણ પિત–પોતાના (એક) દ્રવ્યને આશ્રીને જ રહેલા હોય છે, એમ જાણવું. આ માટે કહ્યું છે કે-“ટ્રવ્યાકથા નિબr T” તેમજ વળી કાળાદિ ભેદે તે-તે પ્રત્યેક ગુણોના, જે વિવિધ પરિણામે છે તેને તે–તે દ્રવ્યના વિવિધ ભાવ–પરિણામે યાને પર્યાયે જાણવા, કેમકે ઉપર જણાવ્યા મુજબ દ્રવ્ય પિતાના સમસ્ત ગુણપર્યાય યુક્ત હોય છે. તેમાં કથચિત્ અશુદ્ધ વ્યવહારથી જીવમાં પદ્દગલ સગે દેહાદિ તેમજ ક્રોધાદિ પર્યાયની જે વિશેષતા જણાય છે તે કર્મ જન્ય સહેતુક ઉભય-દ્રવ્યને ભાવ એટલે પર્યાય છે એમ જાણવું. ઉપરની હકીકતથી સ્પષ્ટસમજાશે કે પંચાસ્તિકાય મય જગતના પ્રત્યેક દ્રવ્યના મૂળભૂત જે-જે ગુણ છે તે અનુસાર, તેઓમાં નિરંતર જે-જે વિવિધ પરિણામો થાય છે તેને તે તે-તે પ્રત્યેક દ્રવ્યોના શુદ્ધ ગુણ-પરિણમન ભાવો ચાને શુદ્ધ પર્યાય પરિણ જાણવા. આ માટે કહ્યું છે કે “તમારા પરિણામ?” દ્રવ્ય-ગુણ પર્યાય સંબંધે ત્રિવિધ વિશેષથી શાસ્ત્રમાં પણ સ્પષ્ટ કહ્યું છે કે –
"गुणाण मासओ दव्यं, एग दव्वस्सिआ गुणा; लक्षणं पज्जवाणं तु, उभओ अस्सिआभवे"
