________________
૧૨૪
ધર્મમય હોવાથી, પ્રત્યેક સમયે તે થકી અનતા પર્યાય (પરિણામ) વાળું હોય છે એમ જાણીને, તેમાં શબ્દથી વાચ્ય એટલે કહી શકાય તેવા અભિલાય ભાવે પણ અનતા હોય છે એમ જાણે તેમજ તે સાથે વળી બીજા, શબ્દથી ન કહી શકાય તેવા અભિલાષ્ય ભાવે પણ અભિલાખ ભાવથી અનતગુણ હોય છે એમ જાણે આથી જ્યારે જ્યારે સપ્રજન જે-જે ભાવ કહેવાય છે તે જ માત્ર તેનું પૂર્ણ સ્વરૂપ છે, એમ ન સમજાઈ જાય તે માટે, પ્રત્યેકભાવ સંબધે નયસાપેક્ષતા, ચા-યાપદ જરૂરી છે, પ્રત્યેક સમયે શબ્દ-વાચ્ય અભિલાષ્ય ભાવે પણ અનંતા હેવાથી, પ્રત્યેક સમયે સપ્રયજન કહેવાતે ભાવ, નયસાપેક્ષ અવિરૂદ્ધ તેમજ સ્યાદ્ સાપેક્ષ યથાર્થ હિતાહિત– પ્રબોધક હે જરૂરી છે. આ રીતે સમસ્ત સ્વ–પર દ્રવ્યપર્યાય સંબંધે પણ એકાંત દુરાગ્રહીતા રહિત, ઉત્તરોત્તરઆત્માથે સાધક સપ્તનય સાપેક્ષ જ્ઞાનને પણું, સ્યા થકી જ ચથાર્થ અવિરૂદ્ધતા પ્રાપ્ત થાય છે. દષ્ટાંત તરીકે- અનભિલાપ્ય ભાવ સંબધે જાણવું કે જેમ, ઘીના સ્વાદને અનુભવથી જાણી શકાય છે, પરંતુ શબ્દથી જણાવી શકાતો નથી તેમજ અભિલાષ્ય ભાવમાં પણ કોઈ એક મીઠાઈ આદિ પદાર્થનું મુખ્ય-ભાવે તો એક જ સ્વરૂપે વર્ણન કરી શકાય છે, પરંતુ એકી સાથે અનેક અસ્તિ-નાસ્તિરૂપ સવ સ્વરૂપનું પૃથ સ્વરૂપે વર્ણન કરી શકાતું નથી. તેથી એકાંત-દષ્ટિ અપૂર્ણ હાઈ તેને પક્ષપાત અહિતકર છે એમ જાણવું.
