________________
પ્રકરણ ૮ સંગીતશાસ્ત્ર સંગીત સંબંધી લેખ-સંગીત એ અતિપ્રાચીન કાળની એક વિદ્યા છે–કળા છે અને એ આપણું તેમજ અન્ય દેશોમાં વિકસિત થયેલી છે એને સસારિક તેમજ ધાર્મિક કાર્યો માટે ઉપયોગ થયે છે અને થાય છે. જૈન તેમજ અજૈન જગતે એને ભાવભીને સત્કાર કર્યો છે અને એને અને વિવિધ કૃતિઓનું સર્જન કર્યું છે. જૈન આગમે વગેરેમાં સંગીત સબંધી કેટલાક ઉલેખેની નોધ મેં “સંગીત અને જૈન સાહિત્ય” નામના મારા લેખમાં લીધી છે. એ છપાયા બાદ, આ પૂર્વે આ સંબંધમાં બે લેખ લખાયાનું મને જાણવા મળ્યું છે –
(૧) ભારતીય સંગીતનું ઐતિહાસિક અવલોકન. આના લેખક અધ્યાપક નારાયણ મેરેશ્વર ખરે છે. એમના આ લેખ (પુ. ૨, એ. ૧, પૃ. ૨૯-૩૫)માં જૈન સગીત સાહિત્યની ચર્ચા છે.
(૨) કુછ ઔર કામ હાર-. આના લેખક છે. વી રાઘવન છે.
સંગીત-સમયસાર (લ. વિ. સં. ૧૩૫) – આના કરતાં અભયચનના શિષ્ય મહાદેવાયના શિષ્ય દિપાર્ધચન્દ્ર છે. એમણે આ
૧ આ લેખ જેટ સત્ર ૨ ૧૦, એ માં છપાયે છે,
૨ આ લેખ “પુરાતત્વ (૫ ૧, અં. ૩ અને પુ. ૨, એ. ૧)માં બે કટકે છપાયે છે.
૩ અને સિદ્ધાન્ત ભાસ્કર (ભા ૭, અ. ૧૪મા આ છપાય છે
૪ આ કૃતિ વ્યાત્રિનામ સંસ્કૃત ગ્રંથમાલામાં ઈ સ મા છપાઈ છે એને પરિચય “જૈન સિંહાન ભાસ્કર (ભા , અ. ૨ભા. ૧૦, . ૧મા અપાય છે
૫ જિર૦ (અંક ૧, પૂ. શબ્દમાં આના નામાતર તરીકે સંગીતસારસંગ્રહના ઉલ્લેખ છે. અહી એમ કહ્યું છે કે પાવિકૃત સંગીતરત્નાકર પણ આ જ કૃતિ હોવાનો સંભવ છે
