________________
છું.
અલંકારશાસ્ત્ર (કાવ્યશાસ્ત્ર)
૧૭૩
૫, ૨૪, ૩૨, ૨૫ અને ૪૯ છે. આમ એકંદર ૩૦ (ત્રણ સો ને ચાર) પડ્યો છે,
પ્રથમ તરંગમાં કાવ્યના પ્રયોજન અને એના ભેળું, બીજામાં શબ્દસ્વૈચિત્ર્યનું, ત્રીજામાં ધ્વનિના નિર્ણયનું, ચોથામાં ગુણીભૂત વ્યંગ્યતું, પાંચમામાં લેપનું, ઋામાં ગુણના નિર્ણયનું, સાતમામાં શબ્દાલંકારનું અને આઠમામાં અથોલંકારનું નિરૂપણ છે.
પણ વૃત્તિ આ વૃત્તિ નરેન્દ્રપ્રભસૂરિએ વિ. સં. ૧૨૮૨માં રચી છે અને એનું પ્રમાણ ૪૫૦૦ શ્લેક જેટલું છે. આ પણ વૃત્તિમાં પ્રાચીન કવિવરની કૃતિમાથી હ૮૨ પઘો ઉદાહરણરૂપે અપાયાં છે. આમાંના પાઠય પદ્ધોની છાયા સંપાદકે આપી છે.
અથલકાર-વર્ણન–અલંકારમાદધિની સંસ્કૃત પ્રસ્તાવના (૫, ૨૨૨૩)માં આ અર્થાલંકારવર્ણનની અમદાવાદના ડેલાના ભડરની ૩ પત્રની હાથપેથીને પરિચય અપાયો છે અને સાથે સાથે એના છેલ્લા પત્રની પ્રતિકૃતિ પણ અપાઈ છે. આ પ્રતિકૃતિ જોતાં એ વાત નિઃસદિધ બને છે કે અર્થાલંકારવર્ણનમાં અલંકારમાધિના આઠમા તરંગને મૂળ ભાગ વૃત્તિ સહિત અપાયેલું છે એટલે આ કોઈ સ્વતંત્ર તિ નથી.
કાવ્યાનુશાસન (લ વિ સં. ૧૭૫૦)– આ નામની આ બીજી કૃતિ છે. એના કરતાં વાલ્સા બીજા છે. એમણે છન્દાનુશાસન,
૧ આ પ્રકાશિત છે જુઓ ૫ ૧૭ર ૨ તરંગ , હે ર૧ની વતિમાં કાકિ કૃતિમાથી અષ્ટદલ કમલનું ઉદાહરણ, અપાયું છે એ ચિત્ર સહિત મારા લેખ નામે ILD ના બીન હતામાં અપાયું છે.
આ અલંકાતિલક નામની પણ વ્યાખ્યા સહિત “કાવ્યમાલા” (૪૩)મા પ્રસિદ્ધ થયેલું છે
૪ આને ઉલ્લેખ પ્રકારે કાવ્યાનુશાસન (સટીકીમા પૂ. ૧૫માં કર્યો છે. પણ હજી સુધી તે એ કૃતિ મળી આવી નથી.
