________________
Vada ] Gañadharavada
.: 349 :. टीका-नन्वाकाश-कालादयोऽमूर्ता निष्क्रिया एव प्रसिद्धाः, तत् किं नाम त्वयाऽरूपममूर्त सद् वस्तु सक्रियं दृष्टं, येन मुक्तात्मनः सक्रियत्वमभ्युपगम्यते ?--ननु निष्क्रिय एव मुक्तात्मा प्राप्नोति, अमूर्तत्वात् , आकाशवदिति भावः । अत्रोच्यते-मण्डिक ! त्वमप्येतत् कथय,-भुवि किमरूपं सद्वस्तु चेतनं वीक्षितम् , येन मुक्तात्मा चेतनोऽभ्युपगम्यते ?-अमूर्तत्वादचेतन एवायं प्राप्नोति, आकाशवदिति । तस्माद् यथा “ से" तस्य जीवस्यारूपेभ्य आकाशादिभ्यस्तद्रूपत्वे समानेऽन्योऽपि चैतन्यलक्षणो विशेषधर्मः समस्ति, तथा क्रियापि मता,-सक्रियत्वमपि विशेषधर्मोऽस्तु को विरोधः ? इति भावः ॥ २९७ ॥ (१८४५) ॥
D. C.--Manduka:-The a-mūrta (objects like )ākās'a and kāla are welknown as noskriya. Then, how did you apprehend a formless object like muktātmā to be sa-kriya? Since it is a-mūtra like ākās'a, it should also be niskroya like ākās'a.
Bhagavān:--What ca-mūrta object have you seen to be sacetana in this world, in order to accept muktātmā as sacetana ? Just as ākās'a is acetana on account of its amūrtatva, the muktātmā should also be acetana as a rule. Bưt it is not so. For, although ātmā resembles ākās'a in respect of a-murtatva, it possesses a distinct characteristic of cetanā, within which kriyā is also included. So, sa-kriyatva or activeness becomes a distinct peculiarity of muktātmā There is no doubt about it. 11297011845)
Or, leaving that distinction of mukta and a-mukta aside, it could also be argued that कत्ताइत्तणओ वा सकिरिओऽयं मओ कुलालो छ । देहप्पंदणओ वा पञ्चक्खं जंतपुरिसो व ॥ २९८ ॥ (१८४६) Kattāittaņao vā sakkirio'yam mao kulālo va i Dehapphandanao vā paccakkham jantapuriso vva 129811 (1846) [ कादित्वतो वा सक्रियोऽयं मतः कुलाल इव ।
देहस्पन्दनतो वा प्रत्यक्षं यन्त्रपुरुष इव ॥ २९८ ॥ (१८४६)