Page Text
________________
४१०
प्रमेशकालमार्तण्डे
[३. परोक्षपरि०
असाधारणरूपेण र तादामप्रतिमासनात्, अथ धूमसामान्यमेवाशिमलिपतिकारणम्, न व्यक्तिलादृश्यव्यतिरेकेण तदसम्भवात् । न च धूमत्वान्मया प्रतिपन्नोग्निः' इति प्रतिपत्तिः, किन्तु धूमात् । सा च सामान्यविशिष्टव्यक्तिमात्रयोः सम्बन्ध५ग्रहले घटते । न तु धूमाग्निसामान्ययोरवश्यं चानुमेयानुमापकयोः सामान्यविशिष्टविशेषरूपतोपगन्तव्या, अन्यथा सामान्यमात्रस्य दाहाद्यर्थक्रियासाधकत्वाऽभावात् ज्ञानाद्यर्थक्रियायाश्च तत्साध्यायास्तदेवोत्पत्तेः, दाहाद्यार्थिनामनुमेयार्थप्रतिभासात प्रवृत्त्यभावतोऽस्याप्रामाण्यप्रसङ्गः । सामान्यविशिष्टविशेषरूपता १० चात्र वाच्यवाचकयोरपि समादा न्यायस्य समानत्वात् ।
यदप्युक्तम्"सदृर्शत्वात्प्रतीतिश्चेत्तद्वारेणाप्यवाचकः। कस्य चैकस्य सादृश्यात्कल्प्यतां वाचकोऽपरः॥१॥ अदृष्टसङ्गतत्वेन सर्वेषां तुल्यता यदा। अर्थवान्पूर्वदृष्टश्चेत्तस्य तावान्क्षणः कुतः ॥ ३॥ द्विस्तावानुपलब्धो हि अर्थवान्सम्प्रतीयते।"
[मी० श्लो० शब्दनि० श्लो० २४८-२५०] - इत्यादि; तदप्यसारम् ; अनुमानवातॊच्छेदप्रसङ्गात् । धूमादि
लिङ्गात्पूर्वोपलब्धधूमादिसादृश्यतोग्न्यादिसाध्यप्रतिपत्तावप्यस्य २० सर्वस्य समानत्वात्।
एतेनैवमपि प्रत्युक्तम्__ "शब्द तावदनुच्चार्य सम्बन्धकरणं कुतः। न चोच्चारितनष्टस्य सम्बन्धेन प्रयोजनम् ॥”
[मी० श्लो० शब्दनि० श्लो० २५६] इत्यादि । २५ यतोऽदृष्टे धूमे सम्बन्धो न शक्यते कर्तुम् । नापि दृष्टनष्टस्यास्य
सम्बन्धेन प्रयोजनं किञ्चित् ।
१ शब्दपक्षे शब्दसामान्यमेवार्थप्रतिपत्तिकारणमिति वाच्यम् । २ धूमसामान्यात् । ३ सादृश्यपरिणामविशिष्ट व्यक्तिरेव मात्रा स्वरूपं ययोः साध्यसाधनयोस्तयोः । ४ साध्यसाधनयोः । ५ शब्दस्योच्चारणसमये, अश्याद्यनुमानसमये च। ६ विशेषे पर्वतादौ । ७ सामान्यस्य । ८ नहीत्यादिपूर्वोक्तस्य । ९ संकेतकालोपलब्धशब्देन व्यवहारकालोपलब्धशब्दस्य । १० तदेति शेषः । कथमवाचक इत्युक्ते कस्येत्याह । कस्य संकेतकालोपलब्धस्य । ११ व्यवहारकालोपलब्धः शब्दः। १२ अदृष्टसंबन्धेन। १३ शब्दानाम् । १४ वाच्यवाचकसंबन्धवान् शब्दः । १५ द्विवारम् । १६ वाच्येन सह। १७ साध्येनामिना सह ।
| SR No. | 010677 |
| Book Title | Pramey Kamal Marttand |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Satya Bhamabai Pandurang |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 921 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 81 MB |