Page Text
________________
सू० १११३] प्रामाण्यवादः पलब्धिरन्यकालमभावनिश्चयं च विद्धात्यतिप्रसङ्गात् । नाप्यु. त्तरकाला, प्राक् प्रवृत्तेः 'उत्तरकालं बाधकोपॅलब्धिर्न भविष्यति' इत्यसर्वविदा निश्चेतुमशक्यत्वेनासिद्धत्वात् । प्रवृत्त्युत्तरकालभाविनिश्चयमात्रनिमित्तत्वे न किञ्चित्फलम् तस्याँकिञ्चित्करत्वात्।
किच, अलौ लवलम्वन्धिनी, आलसम्बन्धिनी वा? प्रथम-५ पक्षे आलिद्धाः न खलु 'सर्वे प्रमातारो बाधकं नोपलभन्ते' इत्याग्दर्शिन्दा निश्चेतुं शक्यम् । नाप्यात्मलम्वन्धिनीः तस्याः परचेतोवृत्तिविशेषैरनैकान्तिकत्वात् । तन्नानुपलब्धिनिमित्तम् । नापि संवादोनवस्थाप्रसङ्गात् । कारणदोषाभावेण्ययमेव न्यायः। एवं त्रिचतुरज्ञान' इत्याद्यपि स्वगृहमान्यम् : कस्यचिद्विज्ञानस्य १० प्रामाण्यं पुनरप्रामाण्यं पुनः प्रमाणता' इत्यवस्थात्रयदर्शनाद्वाधके तद्वाधकादौ वावस्थात्रयमाशङ्कमानस्य परीक्षकस्य कथं नापरापेक्षा येनानवस्था न स्यात् ?
'आशङ्केत हि यो मोहात्' इत्याद्यपि विभीपिकामात्रम् , यतो - नाभिशापमात्रात्प्रेक्षावतां प्रमाणमन्तरेण वाधकोशङ्का व्यावर्त्तते । १५ न चास्या व्यावर्तकं प्रमाणं भवन्मतेऽस्तीत्युक्तम् । कारणदोषज्ञानेपि पूर्वण जाताशङ्कस्य तत्कारणदोषान्तरापेक्षायां कथमनवस्था न स्यात् ? तस्य तत्कारणदोषग्राहकानाभावमात्रतः प्रमाणत्वान्नानवस्था, यदाह
"यदा स्वतः प्रमाणत्वं तदान्यन्नैव मुंग्यते।
३२२२
२०
१ पूर्वेण जाताशङ्कस्य । २ बाधकस्य ! ३ सन्प्रत्यत्र घटानुपलब्धिः कालान्तरेप्यत्र घटाभावं कुर्यादित्यतिप्रसङ्गात् । ४ जलादिशाने । ५ बाधकामाव। ६ अनुपलम्भस्य । ७ प्रवृत्त्यर्थो हि निश्चयोऽवलोक्यते प्रवृत्तेश्च जातत्वान्निश्चयस्याकिञ्चित्करत्वम् । ८ अनुपलब्धिः। ९ किञ्चिज्वेन । १० अनुपलब्धेः। ११ लब्धुमशक्यैः । १२ बाधकामावनिश्चयं निमित्तम्। १३ अन्यथा। १४ पूर्वेण जाताशङ्कस्य संवादे संवादान्तरापेक्षणात् । १५ इदं जलं पुनरिदं जलं पुनरिदं जलम् । १६ विवक्षितस्य । १७ बाधकात् । १८ पञ्चमशानलक्षणसंवादप्रमाणम् । १९ चतुर्थशानस्य । २०.प्रत्यक्षादिना प्रामाण्यग्रहणाभावे प्रामाण्ये बाधकाशङ्काव्यावर्जनस्य कर्तुमशक्यत्वात् । २१ द्वितीयविकल्पः। २२ विज्ञानकारणनेत्रादिकम् । २३ काचकामलादि । २४ ज्ञानेन। २५ इन्द्रियाणामतीन्द्रियत्वादभावः। २६ संवादकज्ञानम्। २७ कुतः।
- 1 "किञ्च, बाधकानुपलब्धिः सर्वसम्बन्धिनी किं तनिश्चयहेतुः उत आत्मसम्बधिनी इति पुनरपि पक्षद्वयम् ।"
सन्मति० टी० पृ० १७ ॥
| SR No. | 010677 |
| Book Title | Pramey Kamal Marttand |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Satya Bhamabai Pandurang |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 921 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 81 MB |