________________
४६
धर्माभ्युदय महाकाव्य कीर्तिकलोलिनी अने सकृतसंकीर्तनमा आपवामां आव्यो छे.' आ ज अमरचंद्रे सिद्धांतार्णव' नामक महामन्य रच्यो हतो एवं अनुमान छे. कारण तत्त्वचिंतामणिमा तार्किक गंगेश उपाध्याये सिंहव्याघ्र लक्षणो मुक्या छे जे आ बन्ने माटे हशे एम डॉ. सतीशचंद्र विद्याभूषण माने छे.
.. ..! तेमनी पछी धर्मगादी उपर श्रीहरिभद्रसूरि आरूढ थया जे सच्चारित्र अने बीजा प्रशस्य गुणोने लई 'कलिकाल गौतम बिरुदथी ख्यातकीर्ति थया. तेमना शिष्य विजयसेनसूरि थया जे. अगणित गुणोना भंडार समान अने व्याख्यान वाचस्पति हता. तेमना सद्धर्मप्रेरक व्याख्यानो मानवहृदयने सचोट असर करता. तेमनी पुनीत पावन व्याख्यानगंगा 'वनराजविहार तीर्थरूप अणहिलपुर पाटणना पंचासर मंदिरमा वहन करती हती. आ मुनिराज वस्तुपाळना परमगुरु हता. वस्तुपाळने तेवां दानो, धर्मकार्यों अने यात्राओ करवानी मुख्य प्रेरणा, धर्मोद्धारक आ महान् आचार्य पासेथी ज मळी हती, एम अनेक ग्रन्थकारोए नोंध्यु छे. वस्तुपाळे स्थापित करेला केटलांक जिनबिंबोना स्थापक पण आ ज विजयसेनसूरि हता, एम ते बिंबोनी नीचेनी प्रशस्तिओ उपरथी ज्ञात थाय छे. तेमणे कोई ग्रन्थो लख्या हशे के केम ? ते संबंधी विधु माहिती मळी शकी नथी. तेमना विद्वान शिष्य उदयप्रभसूरि थया जे आ महाकाव्यना प्रणेता हता..तेओ उच्च कोटीना विद्वान हता एम तेमणे रचेला अनेक ग्रन्थो उपरथी मालम पडे छे. आ महाकाव्य तेमणे गुरु श्रीविजयसेनसरिना आदेशथी रच्यु हतुं तेनी सगर्व नोंध ग्रन्थप्रशस्तिमां लीधी छे.' आ सिवाय शत्रुजय यात्रानु विवरण करती ऐतिहासिक हकीकतोथी सभर संस्कृत काव्यप्रशस्ति सुकृतकीर्तिकल्लोलिनी रची छे. जेने शत्रुजय उपर वस्तुपाळे बंधावेल इंद्रमंडपमा शिलापृष्ठपर (पथ्थरमा) कोतरवामां आवी हती. ते हकीकत आगळ पण आपी गया छीए. आ बन्ने ग्रन्थो उपरांत उदयप्रमसूरिए ‘ज्योतिष विषयक आरंभसिद्धि ग्रंथ, संस्कृत नेमिनाथ चरित्र, षडशीति अने कर्मस्तव उपर टिप्पण, धर्मदासगणीकृत उपदेशमाला उपर उपदेशमालाकर्णिका नामक टीका वगैरे ग्रन्थो लख्या छे. आ महाकाव्य तेमणे मलधारी गच्छीय नरचंद्र मुनि पासे संशोधाव्युं हतुं, तेनी नोंध लई अंतमां आ धर्मसंहिता चिरकाळ सुधी विद्वज्जनोना हृदयकमळमां धर्मनी सौरभ प्रकटावो ‘एवो आशीर्वाद आपतां सूरि श्री ग्रन्थनी इतिश्री करे छे. आवी ज प्रशस्तिओ आ ग्रन्थकारे खरचित बीजा ग्रन्थोमां पण मुकी हशे. परंतु ते' बधा ग्रंथो मेळवी तेनी पूरती तपास करवानो लाभ मळी शक्यो नथी. अनुमानथी लागे छे के ते बधामां. आवी ज हकीकतो जुदा जुदा खरूपे अलंकारप्रचुर भाषामां गुंथवामां आवी हशे.
---
१(१) सुकृतकीर्तिकलोलिनी, श्लोक, १५४ (गा. ओ. सी. ना हमीरमदमर्दन नाटकसाथे छपायेल) (२) शैशवेऽपि भेदमंत्तवादविहारवारणनिवारणक्षमौ ।'
यो जगाद जयसिंहभूपतिाघ्रिसिंहशिशुकाविति खयम् ॥ २० ॥-सुकृतसंकीर्तन, सर्ग ४'. __२ जुओ 'जैन साहित्यनो संक्षिप्त इतिहास पा. २५० . .. ' ३ आवुना लूणसिंह वसहिकामांनी नेमिनाथ प्रभुनी स्थापना विजयसेनसूरिए करी हती, एम तेनी प्रशस्ति उपरथी जणाय छ. जुओ 'प्राचीन जैन लेख संग्रह'मांनी तेनी प्रशस्ति. तारंगा उपर वस्तुपाळे अजितखामिचैत्यमां आदिनाथ भगवानना जिनबिंबनो गोखलो बंधाव्यो हतो तेमां आदिनाथनी प्रतिष्ठा. करावनार विजयसेनसूरि हता एम त्यांना. संवत १२८५ मा शिलालेख उपरथी जणाय छे. जुओ 'प्राचीन जैन लेखसंग्रह' मां ते लेख. . . . . .
. १ इत्यक्त्वा गतयोस्तयोरथ पथो द्रष्टे प्रभातक्षणे, विज्ञाप्य खगुरोः पुरः सविनयं नम्रीभवन्मौलिना । प्राप्याऽऽदेशममुं प्रभोविरचयामासे समासेदुषा, प्रागल्मीमुदयप्रमेण चरितं निस्सन्दरूपं गिराम् ॥ १२॥
-धर्माभ्युदयमहाकाव्ये अत्यप्रशस्ति.