Page Text
________________
: लौकिकं लिङ्गमिष्टं चेन वन्यैः परिकल्पितम् । ... ननु लोकोऽपि कार्यादेहत्वादीनवगच्छति ॥ १४४२॥
तत्त्वतस्तु तदेवोक्तं न्यायवादिमिरप्यलम् ।।
तल्लौकिकाभ्यनुज्ञाते किं त्यक्तं भवति खयम् ॥ १४८३ ॥' ननु लोकोऽपीति । हेत्वादीनवगच्छतीति सम्बन्धः । कार्यादेरियादिशब्दालाभावग्रहणम् । एवं हेत्वादीनित्यत्रापि स्वभावग्रहणमेव । बहुवचनं तु व्यक्तिभेदात् । यदेव लिङ्ग तादात्म्यतदुत्पत्तिप्रतिबद्धालोकार्थ प्रतिपद्यते तदेवोक्तं लिगमस्मामिः, तदभ्यनुज्ञाने किं त्यक्तं स्याधस्सानुमानत्वनिषेधो भवेत् ॥ १४८२ ॥ १४८३ ॥
अथापि स्यावास्माकं किंचिदनुमानमिष्टं, किंतु परेण तत्प्रमाणमिष्टं, तदभ्युपगमान्मम विफला व्याहृतिर्न भवतीति, अत्राह-अप्रमाणेनेत्यादि । . अप्रमाणेन चैतेन परः किं प्रतिपद्यते।
अप्रमाणकृतचासौ प्रत्ययः कीदृशो भवेत् ॥ १४८४ ॥ . कुतश्चायं निश्चयो जातः परेण तत्प्रमाणमभ्युपगतमिति, नहि पराभ्युपगमः प्रत्यक्षः, न चान्यत्तव प्रमाणमस्ति, येन निश्चयः स्यात् । भवतु नाम निश्चयः, वथाऽपि तेनाप्रमाणेन पराभ्युपगतेन किमिति परः प्रतिपद्यते, न वै व्यसनमेतत् । अथापि स्थायथा रिपुहस्वादाच्छिद्य खड्गं तेनैव स एव रिपुर्निपात्यते, एवं परेण यत्प्रमाणत्वेनाभ्युपगतं तदेव गृहीत्वा परो निराक्रियत इत्याशझ्याह-अप्रमाणकृत इति । एतदुक्तं भवति-यदि मोहात्परेणाप्रमाणमेव प्रमाणमिति कुवा संगृहीतं कथं तेनाप्रमाणेन परस्य सम्यग्ज्ञानोत्पादनं शक्यते कर्तु, सम्यग्ज्ञानफलत्वात्प्रमा. जस्म । नहि मोहात्खड्ग इति कृत्वा गृहीतेन येनकेनचिच्छेदकेन परश्छेत्तुं शक्यत इति न समानो दृष्टान्तः ॥ १४८४ ॥ __ अविद्धकर्णतत्वटीकायामाह-ननु वा प्रमाणेन किमिति पर प्रतिपाद्यते, उभयसिद्धं हि प्रतिपादकं भवतीति । तदेतदयुक्तम् । यस्माद्वचनात्मकमनुमानं नष बछुः प्रमाणम् , अथ च वक्ता तेन परं प्रतिपाइयति, परप्रतिपादनार्थत्वात्प्रयासल। नावश्यमुभवसिद्धेन प्रयोजनमिति । वदाशहते-अनुमानमित्याविना ।
अनुमान प्रमाण पेचकुनै बचनात्मकम् । .. प्रकाशयति तेनायं यथा तदिदं भवेत् ॥ १४८५ ॥ . .
| SR No. | 010566 |
| Book Title | Tattvasangraha 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Embar Krishnamacharya |
| Publisher | Central Library |
| Publication Year | 1926 |
| Total Pages | 832 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 57 MB |