Page Text
________________
२६६
तत्त्वसङ्ग्रहः।
मिद्यते, किं तर्हि ? भाववत् सत्तावत् , तल्लिङ्गाविशेषाद्विशेषलिङ्गाभावात्सर्वत्रैक एवं समवायः । योगवदिति । वैधHदृष्टान्तः । अकारणत्वाञ्च भाववदेव नित्यः सिद्धः, अकारणत्वं च प्रमाणतः कारणानुपलब्धेः सिद्धम् ॥ ८२४ ॥ ८२५ ॥ ८२६ ॥ तदेतदित्यादिना दूषणमारभते ।
तदेतदिहविज्ञानं परेषामेव वर्तते।
खसिद्धान्तानुरागेण न दृष्टं लौकिकं तु तत् ॥ ८२७ ॥ तदनेन हेतोराश्रयासिद्धतामाह । इह तन्तुषु पट इत्यादिका हि धियः स्वसिद्धान्तानुरागोपकल्पिता एव । नतु लोके तथोत्पद्यमानाः संवेद्यन्त इत्यतः साध्यधर्मी न सिद्धः ॥ ८२७॥ नानात्वेत्यादिना-तामेव धर्म्यसिद्धिं समर्थयते ।
नानात्वलक्षणे हि स्यादाधाराधेयभूतयोः। इदमत्रेति विज्ञानं कुण्डादौ श्रीफलादिवत् ॥ ८२८ ॥ नैव तन्तुपटादीनां नानात्वेनोपलक्षणम् । --
विद्यते येन तेषु स्युरिदमत्रेति बुद्धयः ॥ ८२९ ॥ ययोर्हि नानात्वमुपलक्षितं भवेत्तयोरेवाधाराधेयभावे सतीहबुद्धिरुद्भवन्ती लोके दृष्टा, यथेह कुण्डे श्रीफलानीति, नच तन्तुपटयो नात्वमुपलक्षितं विद्यते च, तत्कथं तत्रेहबुद्धिर्भवेत् ॥ ८२८ ॥ ८२९ ॥
स्यादेतद्यदि नामाऽस्मामिः सिद्धान्तबलादुपकल्पितेयमिहमतिस्तथाप्यस्या भवद्भिनिबन्धनं वक्तव्यमित्याह-स्वेच्छेत्यादि ।
खेच्छया रचिते वाऽस्मिन्कल्पितेष्विव वस्तुषु ।
न कारणनियोगोऽयं परं प्रत्युपपद्यते ॥ ८३० ॥ यो हि यत्कारणमेव नेच्छति स कथं कार्य स्वयमुपकल्प्य तत्कारणं पर्यनुयुज्यते, आत्मैव हि भवता पर्यनुयोक्तव्यः, येनेदं कार्यमुपकल्पितमिच्छावशात् , नैवेच्छानां वस्तुस्वभावानुरोधः, स्वातत्र्यवृत्तित्वादासाम् , नातो वस्तुसिद्धिरनवस्थाप्रसङ्गात् । तथाहि-भवदुपकल्पितस्यापि हि वस्तुनः कैश्चिदन्यथाऽपि कल्पयितुं शक्यत्वात् ॥ ८३०॥
अपिच न केवलमिह तन्तुषु पट इत्यादिका धियो लोके न सिद्धाः, किन्तु तद्विपरीता एवं प्रसिद्धा इति दर्शयन्नाह-वृक्ष इत्यादि ।
| SR No. | 010566 |
| Book Title | Tattvasangraha 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Embar Krishnamacharya |
| Publisher | Central Library |
| Publication Year | 1926 |
| Total Pages | 832 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 57 MB |