Page Text
________________
तत्त्वसग्रहः ।
धर्माध्यासात् । न ह्यन्योन्यप्रत्यनीक प्रहणाग्रहणधर्माध्यासितमपि सदेकमिति युक्तममिधातुं स्वच्छचेतसः, अतिप्रसङ्गात् । एवं हि विश्वमेकमेव द्रव्यं स्यात्, ततश्च सहोत्पादविनाशादिप्रसङ्गः, अन्यथैकमिति नाममात्रमेव स्यात्, नच नाम्नि विवादः ॥ ८०९ ॥
तदेवं सर्वप्रकारेण जातिममिदूष्य प्रयोगं रचयन्नाह – नान्येत्यादि ।
नान्यकल्पितजातिभ्यो वृक्षादिप्रत्यया इमे । क्रमित्वानुगमादिभ्यः पाचकादिधियो यथा ॥ ८१० ॥ नित्यस्याजनकत्वं च बाधकं संप्रतीयते । संयोगदूषणे सर्व यदेवोक्तं प्रबाधकम् ॥ ८११ ॥
1
ये क्रमित्वानुगामित्ववस्तुत्वोत्पत्तिमत्वादिधर्मोपेतास्ते परपरिकल्पित नित्यैकसर्वगतसामान्यतो न भवन्ति, यथा पाचकादिप्रत्ययाः, तथाचामी वृक्षादिप्रत्यया इति विरुद्धव्याप्तोपलब्धिः । नित्यताभावविरुद्धानित्यताभावेन क्रमित्वादेर्व्याप्तत्वात् । नित्यस्य च क्रमाक्रमाभ्यामर्थक्रियाविरोधान्नानैकान्तिकता हेतोः । दृष्टान्तस्य च साध्याविकलतायाः पूर्व विस्तरेण प्रसाधितत्वान्नासिद्धो दृष्टान्तः । बाधकान्तरमप्याह --संयोगेत्यादि । तत्र संयोगदूषणे बाधकमुक्तम्, “एकस्यानेकवृत्तिश्च न युक्तेति प्राधक”मित्यनेन । यथाचानेकत्रैकस्य वृत्तिर्न युक्ता, तथाऽवयविदूषणे “ तद्ध्येकवृत्ति - भाजेत्यादिना प्रदर्शिता ।। ८१० ।। ८११ ॥
एवमित्यादिनोपसंहरति ।
२६२
एवमेकान्ततो भिन्नजातिरेषा निराकृता ।
जैमिनीयाभ्युपेता तु स्याद्वादे प्रतिषेत्स्यते ॥ ८१२ ॥
इति सामान्यपरीक्षा । ·
ये पुनर
यैर्वैशेषिकादिमिर्व्यक्तितो जातिरेकान्तमिन्नेष्टा तेषामिदं दूषणमुक्तम् । मिनामुभयरूपां च जातिमिच्छन्ति जैनजैमिनीयसाङ्ख्यादयः, तदुपवर्णिता जातिः प्रस्तावात्स्याद्वादे निषेत्स्यते । इह तु वैशेषिकनैयायिकोपकल्पिताया जातेः प्रस्तुतत्वान्न दूष्यते प्रस्तावाभावादिति भावः ॥ ८१२ ॥
इति सामान्यपरीक्षा ।
'
| SR No. | 010566 |
| Book Title | Tattvasangraha 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Embar Krishnamacharya |
| Publisher | Central Library |
| Publication Year | 1926 |
| Total Pages | 832 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 57 MB |