Page Text
________________
२३४
तत्त्वसङ्ग्रहः ।
न कदाचिदपि निश्चलमवतिष्ठेरम्, सर्बदा गनादिरूपत्वात् । ततश्चास्य देवदत्तादुर्गत्यादिमतो गत्याद्यसत्त्वेऽपि — निश्चलावस्थायामपि, ते गमनादयः प्राप्नुवन्ति । ग त्याद्युत्पत्तिकाल इवात्यक्तपूर्वरूपत्वात् ॥ ६९९ ॥ ७०० ।।
"
अथागनादिरूपं तत्प्रकृत्याऽगमनादयः ।
"
सदा स्युः क्षणमप्येकं नैव प्रस्पन्दवद्भवेत् ॥ ७०१ ॥ यस्माद्गत्यादिभावेऽपि निश्चलात्मकमेव तत् । अत्यक्तपूर्वरूपत्वान्निश्वलात्मककालवत् ॥ ७०२ ॥
अथैतद्दोषभयाद्गनादिरूपत्वमस्याङ्गीक्रियते । तथासत्यगमनादयः सर्वदा स्युरेकरूपत्वादाकाशवत् । आदिशब्दादुत्क्षेपणादिपरिग्रहः । ततश्च गत्यादिभावे ऽपि तस्य निश्चलत्वमेव प्राप्नोति, अपरित्यक्तागत्यादिरूपत्वाद्यथा निश्चलावस्थायाम् । प्रस्पन्दः – कर्म सोऽस्मास्तीति प्रस्पन्दवत् । निश्चलात्मककालवदिति सप्तम्यन्ताद्वतिः ॥ ७०१ ।। ७०२ ॥
अथापि स्यात् — नैवाऽस्यैकरूपता, किं तर्हि ? गनगन्तृरूपतयोभयरूपत्वादतो यथोक्तदोषप्रसङ्गः, देवोश्चासिद्धतेत्याशाह - यदि त्वित्यादि ।
यदि तु स्याद्गन्ताऽयमेकदा चान्यथा पुनः । परस्परविभिन्नात्मसंगतेर्भिन्नता भवेत् ॥ ७०३ ॥
एकदा चेति । चकारो विभिन्नक्रमः, पुनरित्यस्यानन्तरं द्रष्टव्यः । पुनश्च अ म्यमेत्यर्थः । एवं हि गन्तृत्वागन्तृत्वादिविरुद्धधर्माध्यासादेकत्वहानिप्रसङ्गः ॥ ७०३ ॥ अत एव तस्य क्षणिकत्वं सिद्धमिति दर्शयन्नाह — अत्यन्तभिन्नावित्यादि । अत्यन्तभिन्नावात्मानौ ताविति व्यवसीयते । विरुद्धधर्मवृत्तित्वाचलनिश्चलवस्तुवत् ॥ ७०४ ॥
ताविति । चलाचलावस्थाभाविनौ । चलनिश्चलवस्तुवदिति । लतापर्वतादिवदित्यर्थः ॥ ७०४ ॥
די
एवं तावदनुमानबाधां प्रतिज्ञायाः प्रतिपाद्य प्रत्यक्षणाधामपि प्रतिपादयन्नाह -
दृश्यत्वेत्यादि ।
1
दृश्यत्वाभिमतं कर्म न वस्तुव्यतिरेकि च ।
दृश्यते सोपि नैवास्य सत्ता युक्तयनुपातिनी ॥ ७०५ ॥
| SR No. | 010566 |
| Book Title | Tattvasangraha 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Embar Krishnamacharya |
| Publisher | Central Library |
| Publication Year | 1926 |
| Total Pages | 832 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 57 MB |