Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
३०४ तत्त्वार्थवृत्ती
[९:२४-२५ ज्ञानश्च ज्ञानविनयः दर्शनञ्च दर्शनचिनयः चारित्रञ्च चारित्रविनयः उपचारश्च उपचारविनयः ज्ञानदर्शनचारित्रोपचाराः। एवमधिकृत एव विनयशब्दोऽत्र योजितव्यः ।अनलसेन देशकालद्रव्यभावादिशुद्धिकरणेन बहुमानेन मोक्षार्थं ज्ञानग्रहणं ज्ञानाभ्यासो ज्ञानस्मरणादिकं यथाशक्ति ज्ञानविनयो वेदितव्यः । तत्त्वार्थश्रद्धाने शङ्कादिदोषरहितत्वं दर्शनविनय उच्यते । ज्ञानदर्शनवतः पुरुषस्य दुश्चरचरित्रे विदिते सति तस्मिन् पुरुषे भावतोऽतीवभक्तिविधानं भवति । स्वयं चारित्रानुष्ठानच चारित्रविनयो भवति । आचार्योपाध्यायादिषु अध्यक्षेषु अभ्युत्थानं वन्दनाविधानं 'करकुड्मलीकरणम्,तेषु परोक्षेषु सत्सु कायवाङमनोभिः करयोटनं गुणसङ्कीर्तनमनुम्मरणं स्वयं ज्ञानानुष्ठायित्वञ्च उपचारविनयः । विनये सति ज्ञानलाभो
भवति आचारविशुद्धिश्च सञ्जायते, सम्यगाराधनादिकळच घुमौल्लभते । इति विनयफलं १० ज्ञातव्यम् ।
अथ वैयावृत्त्यभेदमाहआचार्योपाध्यायतपस्विशैक्षग्लानगणकुलसङ्घसाधुमनोज्ञानाम् ॥ २४ ॥
आचायश्च उपाध्यायश्च तपस्वी च शैक्षश्च ग्लानश्च गणश्च कुलकच संघश्च साधुश्च मनोज्ञश्च ते तथोक्ताः । तेषां दशविधान पुरुषाणां दशविधं वैयावृत्त्यं भवति । आचरन्ति १५ व्रतान् यस्मादित्याचार्यः । मोक्षार्थमुपेत्याधीयते शास्त्रं तस्मादित्युपाध्यायः । महोपवासादि
तपोऽनुष्ठानं विद्यते यस्य स तपस्वी । शास्त्राभ्यासशील शैक्षः। रोगादिपीडितशरीरो ग्लानः । वृद्धमुनिसमूहो गणः । दीक्षकाचार्यशिष्यसङ्घातः कुलम् । ऋषिमुनियत्यनागारलक्षणश्चातुवर्ण्यश्रमणसमूहः सङ्घः । ऋष्यार्यिकाश्रावकश्राविकासमूहो वा सङ्घः । चिरदीक्षितः साधुः
वक्तृत्वादिगुणविराजितो लोकाभिसम्मतो विद्वान् मुनिर्मनोज्ञ उच्यते । तादृशोऽसंयतसम्यग्द२० ष्टिा मनोज्ञ उच्यते । एतेषां दविधानां व्याधौ सति प्रासुकौषधभक्तपानादिपथ्यवस्तुवसति
कासंस्तरणादिभियावृत्त्यं कर्तव्यम्। धर्मोपकरणः परीषहविनाशनः मिथ्यात्वादिसम्भवे सम्यक्तवे प्रतिष्ठापनं बाह्यद्रव्यासम्भवे कायेन श्लेष्माद्यन्तर्मलाद्यपनयनादिकं तदनुकूलानुष्ठानश्च वैयावृत्त्यमुच्यते । तदनुष्ठाने किं फलम् ?समाधिप्राप्तिः विचिकित्साया अभावः वचनवात्सल्यादिप्राकट्यञ्च वेदितव्यम् । अथ स्वाध्यायभेदानाह
वाचनापृच्छनानुप्रेक्षाम्नायधर्मोपदेशाः ॥ २५ ॥ वाचना च पृच्छना च अनुप्रेक्षा च आम्नायश्च धर्मोपदेशश्च वाचनापृच्छनानुप्रेक्षाम्नायधर्मोपदेशाः । एते पञ्च स्वाध्याया उच्यन्ते । पञ्चानां लक्षणम् यथा यो गुरुः पापक्रियाविरतो
भवति अध्यापनक्रियाफलं नापेक्षते से गुरुः शास्त्रं पाठयति शास्त्रस्यार्थ वाच्यं कथयति ग्रन्था३० र्थद्वयञ्च व्याख्याति एवं त्रिविधमपि शास्त्रप्रदानं पात्राय ददाति उपदिशति सा वाचना कथ्यते ।
पृच्छना प्रश्नः अनुयोगः । शास्त्रार्थं जानन्नपि गुरुं पृच्छति । किमर्थम् ? सन्देहविनाशाय । निश्चितोऽप्यर्थः किमर्थ पृच्छयते ? बलाधाननिमित्तं ग्रन्थार्थप्रबलतानिमित्तं सा पृच्छना। निजोन्नति
१-तोऽतिभक्ति-ता० । २ अञ्जलिकरणम् ।
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 010564 |
| Book Title | Tattvartha Vrutti |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1949 |
| Total Pages | 661 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 10 MB |