Tattva Kaumudi

SR No.: 010561
Original Sutra Author: N/A
Author: Oriental Book Agency Poona
Publisher: Oriental Book Agency Poona
Total Pages: 329
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 19 MB

Page 78

२२
कार्यकारणाभेदसाधनम् । [सां. त. कार्यस्य कारणाभेदसाधनानि च प्रमाणानि-(१) न पटस्तन्तुभ्यो भियते,
तन्तुधर्मस्वात् । इह यत् यतो मिद्यते तत् तस्य धर्मों (७०) कार्यकारणा- न भवति, यथा गौरश्वस्य । धर्मश्च पटस्तन्तूनां, तस्माभेदसाधनानि ॥ मार्थान्तरम् । (२) उपादानोपादेयभावाच नार्था
न्तरवं तन्तुपटयोः । ययोरर्थान्तरत्वम् न तयोरुपा दागोपादेयभावः, यथा घटपटयोः । उपादानोपादेयभावाश्च तन्तुपटयोः । वस्मानार्थान्तरस्वम् । (३) इतश्च नार्थान्तरत्वं तन्तुपटयोः, संयोगाप्राप्त्यमावात् । अर्थान्तरत्वे हि संयोगो दृष्टो यथा कुण्डबदरयोः, भप्राप्तिर्वा यथा हिमपद्विन्ध्ययोः । न चेह संयोगाप्राप्ती, तस्मानार्थान्तरत्वमिति । (४) इतश्च पटस्तन्तुभ्यो न भिद्यते, गुरुत्वान्तरकार्याग्रहणात् । इह यत् यस्मा. मित्रम् , तत् तस्मात् तस्य गुरुत्वान्तरं कायं गृह्यते, यथैकपलिकस्य स्वस्तिकस्य गुरुस्वकार्योऽवनतिविशेषस्तस्माद्विपलिकस्य स्वस्तिकस्य गुरुत्वकार्योऽवनतिभेदोऽधिकः । न च तथा तन्तुगुरुस्वकार्यात् पटगुरुत्वकार्यान्तरं दृश्यते । तस्मादमिनस्तन्तुभ्यः पट इति । तान्येतान्यभेदसाधनान्यवीतानि ॥ एवमभेदे सिद्धे, तन्तव एव तेन तेन संस्थानभेदेन परिणताः पटो, न
तन्तुभ्योऽर्थान्तरं पटः । स्वोत्मनि क्रियाविरोधसंब(७१) कार्यकारण. धबुद्धिव्यपदेशार्थक्रियाभेदाश्च नैकान्तिकं भेदं साधयोरभेदात् कारणपरि- यितुमर्हन्ति, एकस्मिन्नपि तत्तद्विशेषाविर्भावतिरोणामभेद एव कार्यम्। भावाभ्यामेतेषामविरोधात् , यथा हि कुर्मस्याङ्गानि तन्मते विरोधादिपरि. कूर्मशरीरे निविशमानानि तिरोभवन्ति, निःसरम्ति हारः॥
चाविर्भवन्ति । न तु कूर्मतस्तदङ्गान्युत्पद्यन्ते प्रध्वं.
सन्ते वा । एवमेकस्या मृदः सुवर्णस्य वा घटमुकुटादयो विशेषाः निःसरन्त आविर्भवन्त उत्पद्यन्त इत्युच्यन्ते, निविशमाना. स्तिरोभवन्ति विनश्यन्तीत्युच्यन्ते । न पुनरसतामुत्पादः सतां वा निरोधः । पवाह भगवान् कृष्णद्वैपायनः
१ व्यतिरेकानुमानानि । २. स्वात्मनि उत्पत्तिविनाशलक्षणविरुद्धक्रिया, इह तन्तुषु पट इति । अत्र तन्तुपटयोः सम्बन्धस्य शानं भासते तादृशी चोक्तिर्भवति । न्यपदेशः, प्रावरणार्थक्रियाभेदश्च ।