________________
प्रमाणनिरूपणम् ।
सां. त. भ्यस्तत्त्वान्तरम् । तत्त्वान्तरोपादानत्वं च प्रकृतित्वमिहाभिप्रेतम् , इति न दोषः। सर्वेषां गोघटादीनां स्थूलतेन्द्रियग्राह्यता च समेति न तत्त्वान्तरम्॥
भनुभयरूपमाह-" न प्रकृतिर्न विकृतिः पुरुषः” इति । एतत् सर्वमुपरिष्टा(२१) अनुभयरूपकथनम् ॥ दुपपादयिप्यते ॥ ३ ॥
तमिममर्थं प्रामाणिकं कर्तुमभिमताः प्रमाणभेदा लक्षणीयाः । न च (२२) प्रमाणसामा- सामान्यलक्षणमन्तरेण शक्यते विशेषलक्षणम् कर्तुम् । न्यलक्षणम् ॥ इति प्रमाणसामान्यं तावल्लक्षयति
दृष्टमनुमानमाप्तवचनं च, सर्वप्रमाणसिद्धत्वात् । त्रिविधम्प्रमाणमिष्टं, प्रमेयसिद्धिः प्रमाणाद्धि ॥४॥ " प्रमाणमिष्टम्" इति । अत्र-च 'प्रमाणम्' इति समाख्या लक्ष्यपदम् ।
तन्निर्वचनं च लक्षणम् । प्रमीयते ऽनेनेति निर्वचनात् (२३) प्रमाणपदस्य- प्रमा प्रति करणत्वमवगम्यते। तच्चासन्दिग्धाविपरीता. निर्वचनम् ॥ नधिगतविषया चित्तवृत्तिः । बोधश्च पौरुषेयः फलम्
प्रमा, तत्साधनम् प्रमाणमिति । एतेन संशयविपर्ययस्मृतिसाधनेष्वप्रमाणेष्वप्रसङ्गः ।। संख्याविप्रतिपत्तिं निराकरोति- " त्रिविधम्" इति । तिस्रो विधा
यस्य प्रमाणसामान्यस्य तत् त्रिविधम् , न न्यूनम् , (२४) प्रमाणसंख्या ॥ नाप्यधिकमित्यर्थः । विशेषलक्षणानन्तरञ्चैतदुपपाद.
यिष्यामः ॥ कतमाः पुनस्तास्तिस्रो विधा इत्यत आह-“ दृष्टमनुमानमाप्तवचनम्"
व इति । एतच्च लौकिकप्रमाणाभिप्रायम् , लोकव्युत्पादना. (२५) प्रमाणत्रय
र्थत्वाच्छास्त्रस्य, तस्यैवात्राधिकारात् । आर्ष तु विज्ञानं नम् । योगिनामूर्ध्वस्रोतसां न लोकव्यत्पादनायालमिति सदपि नाभिहितम् , अनधिकारात् ॥
१ नैयायिकानामनुव्यवसाय:-घटज्ञाने 'घटमहं जानमीति ” -पुरुषगतः ।
