________________
बसिडिसिद्धान्तः।
२१.
तत्प्रतियोगिकाभावत्वमा वा नायः, थाप्यादिप्रत्येकाभावेऽप्याः तामाभावस्याप्रसिद्धेश्व, 'म होवं पदार्थोऽस्ति यत्रं परमविषयो मास्ति, अन्नतः परामर्थविषयाभावस्यैव सर्वच वृत्त । न द्वितीयः, वैशिष्य-व्यामध्यवृत्तिधर्मावच्छिनप्रतियोगिताकव्यायाधभावे केवलसाध्याभाव-साधनाभावादौ चानाभासेऽतिव्याप्तेः। अथ हेत्वाभामले मति परामर्थविषयप्रतियोगिकाभावत्वमसिद्धिलं तो नाभामभिनेऽतिव्याप्तिः परामर्शपदश्च माध्याव्यभिचरितसम्बन्धिहेतुमान्पक्ष(२) इत्याकारकातिरिकाविषयकान्वययाप्तिघटितपरामर्शपरमतो हेतुनिष्ठव्यतिरेकव्याप्यभावरूपानुपसंहारित्वे नातिव्याप्तिः, सप्तमपदार्थरूपाभावस्य घटकतया() च हेतुनिष्ठमाध्याभाववहृत्तित्वरूपे साधारण्ये नातिव्याप्तिः तस्य भावत्वादिति चेत्। न । गोत्ववान् अश्वत्वादित्यादौ हेतोः साध्यसमानाधिकरण्याभावरूपे विरोधे, इदो वहिमान् धूमादित्यादौ यत्र भावस्य माध्यता तत्र पक्षवृत्तिमायाभावरूपे बाधे, गोवाभावः मास्नादिमान् . गोवाभावादित्यादौ यत्राभावस्य पचता हेतुता च तत्र माध्याभाववत्पक्षरूपे बाधे, साध्याभावव्याप्यवत्पक्षरूपे सत्प्रतिपक्षे, साध्याभाववहृत्तिहेतरूपे माधारण्ये साध्यासमानाधिकरणहेतरूपे विरोधे चातिव्याप्तेः तेषां हेत्वाभामत्वात् परामर्शविषयप्रतियोगिकाभावत्वाच्च । यत्र भावस्थ पचता तत्र पक्षतावच्छेदकाभाववत्पक्षरूपाश्रयामिद्धौ माधनाभाव
(१) साध्याभाववदत्ति-साध्यसमानाधिकरण हेतुमान् पक्ष इत्यर्थः । (२) षट्पदाातिरिक्तवरूपस्याभावस्य घटकतयेत्यर्थः ।
J16
