________________
००
तत्वचिन्तामणे हेतुसाले साध्याभावसिौ बाधः। न च प्रमाणान्तरेण साध्याभावसिौ बाधा न हेतुत्वेनैवेति वाचं । विशेषणवैयर्थ्यादिति चेत् । न । हेतोः पधे साध्याभावोपस्थापनेऽपि प्रथमोपस्थितविरोधस्यैव उपजीव्यत्वेन दोषत्वात् । ननु साध्याभावसम्बन्धो व्यभिचार एव दोषो न तु तबियतत्वमपि गौरवात् असाधकत्वे
तविरुद्धधर्मवत्वज्ञानासम्भवादित्यभिमानः । 'हेतमत्त्वे' हेतुमत्ताज्ञानसत्त्वे, ‘माध्याभावसिद्धौ' साध्याभावसिद्धौ मत्यां, 'बाधः' अणुमितिबाधः, तथाच किं निरुतविरोधज्ञानस्य पृथग्दोषत्वेनेति भावः। ननु तङ्केतकविशिष्टबुद्धौ तवेत्वजन्यबाधज्ञानमेव प्रतिबन्धक न तु तद्दुतुजन्यबाधज्ञानमित्यभिमानेनाशकते, 'न चेति, ‘प्रमाणान्तरेण' प्रमाणान्तरेणैव, 'बाधः' तद्धेतकानुमितिबाधः, विशेषणेति बाधज्ञानस्य प्रतिबध्य-प्रतिबन्धकभावे हेतुविशेषजन्यत्वाजन्यत्वविशेषणस्थ गौरवापत्तिभ्यां प्रयोजकत्वादित्यर्थः। 'हतोरिति पञ्चमी हेतुतइत्यर्थः, 'माध्याभावोपस्थापने(१) इति पाठः, 'विरोधस्यैव' इत्येवकारो भिन्नक्रमे, 'उपजीव्यत्वेन' इत्यनन्तरं योज्यः तथाच पक्षे निरुतविरोधविशिष्ट हेतमत्ताज्ञानं बाधनियमामपौविधया अनुमितिप्रतिबन्धकं । न च विभिष्टयुद्धौ बाधनिश्चयस्य प्रतिबन्धकतावश्यकत्वे तत्मामय्या अपि तत्प्रतिबन्धकत्वे मानाभाव
(२) साध्याभाववाधानुपस्थापनेऽपौति कधिहितमूजपुस्तकपाठः ।
