________________
२०
तत्वचिन्तामो
सर्वमेव लक्षणं प्रत्युक्तं प्रत्येकमेव दूषणत्वात् उद्भावने वादिनिहत्तश्च ।
'पक्षत्तिल इति, 'अनुमित्यौपयिकः' अनुमितिजनकज्ञानविषयः, यः सम्बन्ध स्तच्छून्यत्वमित्यर्थः, स च सम्बन्धः पक्षसत्त्वं मपचमत्त्वं विपचासत्त्वञ्च, तत्र सपक्षमत्त्वाभावमादायामाधारणे लक्षणसमन्वयः, सपक्षलं निश्चितमाध्यवत्त्वं न तु माध्यवत्वमा तथा मति शब्दोऽनित्यः शब्दबादित्यादिसद्धेतरूपे) असाधारणेऽव्याप्यापनेः । न च एतलक्षणकर्तृमते तदमाधारणमेव न किन्तु साध्यवदवृत्तित्वस्यामाधारण्यतया नित्यः शब्दः शब्दत्वादित्यादिविरुद्धमेवासाधारणं तत्र च विपक्षासत्त्वाभावमादायैव लक्षणसमन्वयः तेन निरुतमपक्षसत्त्वाभावस्य विरोधान्यत्वाभावेऽपि न चतिरिति वाच्य। तथा मति विरोधान्यत्वदलवैयपित्तेः माध्यवदवृत्तित्वदशस्यासाधारणत्वनये अाकाशाद्यवृत्तिहेतोरमाधारखवेन सध्यतया तत्राव्याप्यापत्तेच, केवलं निश्चितमाध्यवड्यात्तत्वरूपं सपक्षव्यावृत्तत्वरूपमेव असाधारणत्वं न तु विपक्षव्यावृत्तत्वमप्यत्र घटकमित्येतन्मतेनैवेदं स्वक्षणं तेन वकिमान् धूमादित्यादौ धूमादेविपक्षव्यावृत्तत्वाभावदशायां सपक्षव्यावृत्तत्वेऽपि अलव्यत्वात्तदानौं केवलमपञ्चमत्त्वाभावमादायातिव्याप्तिरिति निरस्तं,
(९) वयासत्यनित्यः शब्दः शब्दत्वादिबादौ सद्धेतुरूप इवि ३० ।
