________________
तत्त्वचिन्तामो
यदा वनधिकरण एव माध्य-तदभावनिथयो न हेत्वधिकरणे, एतज्ज्ञानञ्च प्रकृतहेतौ परधर्मताज्ञानदशायां तच माध्य-तदभावोभयव्यतिरेकव्याप्तिग्रहजननद्वारा अनुमितिविरोधि पक्षे माध्य- । तदभावोभयव्याप्यवत्ताज्ञाने परस्परविरोधेन इयोरेवानमित्यनुत्पत्तः, उभयव्याप्तियाहकत्वन्तु माध्याभावाभावस्य माध्यरूपतया सर्वसपक्षव्यावृत्तत्वांशज्ञानस्य माध्याभाव-हेलोयतिरेकसहचारज्ञानरूपत्वेन माथाभावव्यतिरेकव्याप्तिग्राहकत्वात्, सर्वविपक्षव्यावृत्तत्वांशज्ञानस्य च माध्य-हेत्वोर्व्यतिरेकसहचारज्ञानरूपत्वेन माध्यव्यतिरेकव्याप्तिग्राहकवाहोछ ।
यदा तादृशोभयव्यावृत्तत्वग्रहस्य माध्य-तदभावोभयव्याप्तिग्रहप्रतिबन्धद्वारा दूषकत्वं विरोध्यनुमितिमामय्या दूव विरोधिव्याप्तिग्राहकसहचारज्ञानयोरपि परस्परं प्रतिबन्धकत्वान्, न तु उभयव्याप्तिग्रहजननद्वारा दूषकत्वं एकस्मिन् धर्मिणि विरोध्युभयव्याप्यत्वस्य ग्रहौतमशक्यत्वादित्याहुः।
साम्प्रदायिकास्तु हेतुतावच्छेदकसम्बन्धेन सर्वसपक्ष-विपक्षव्यावृत्तत्वमेवामाधारणत्वं तदान हेतुरमाधारणः, परन्तु सपक्षः माध्यवान् विपक्षस्तदभाववान् निश्चितत्वज्ञानस्य यथोक्तरूपेण दूषकतायामनुपयोगात्, उदाहरणन्तु हेततावच्छेदकसम्बन्धेनावृत्तिहेतुक वहिमानाकाशादित्यादिरेव, हेतुतावच्छेदकसम्बन्धेन माध्यवत्तिः साध्याभावववृत्तिर्वा कदाचिदपि नामाधारण इत्याहुः ।। _ 'अनुपसंहारौति माध्यसन्देहाक्रान्तविश्वकत्वमनुपसंहारित्वं केव सावयिधर्मव्यापकधर्मिताकमाध्यसन्देहविषयवृत्तित्वमिति थावर
