________________
अवयवः।
त्परत्वात, वादिवाक्यादेवाक्षेप इतिचेत्। न। तदर्थस्यासिहत्वेनानाक्षेपकत्वात् अन्यथा प्रतिज्ञावाक्यादेव साधेपेऽवयवान्तरविलयात् । प्रतिपाद्यानां स्वत एव तदवगम इति चेत्, न, तेषां व्युत्पत्राव्युत्पनतया सर्वच
__ शकते, 'प्रतिपाद्यानामिति प्रतिवादिनामिति शेषः, 'खत एव' शब्दं विनैव, 'तदवगमः' पक्षस्य हेतमत्त्वावगमः, पञ्च-हेलोरुपस्थिती मतिज्ञास्थल इव तयोविशिष्टोपनौतभानसम्भवादिति भावः । पर पूर्वं यदवगतं तचैव तस्थोपनौतभानं त्वया वाचं अन्यथा अन्यथाख्यात्यापत्तेः, तथाच यस्य प्रतिवादिनः साधनवत्तया पूर्व पक्षोनोपस्थितस्तस्य उतक्रमेण स्वतः पक्षस्य हेतमत्त्वग्रहो न सम्भवतीत्याशयेन समाधत्ते, 'तेषामिति, ‘युत्पत्तिः' पक्षधर्मिकहेतमबजानाधौनहेतुस्मतिः, परनये तस्था एव पक्षधर्मिकहेतमत्त्वोपनौतभानहेतुत्वादिति भावः। माधनाथुपनौतभानं प्रति साधनाघुपतितिमात्रस्य हेतुत्वमिति मतेऽप्यार, 'प्रतिपादकेनेति वादिनेति शेषः, 'खव्यापारस्य' व्याप्तोहेतुः पक्षे वर्तते न वेत्याकाङ्क्षानिवर्तकवायस, 'निर्वाहयितुं' सम्पादयितुमौचित्यादित्यर्थः, 'प्रतिपादयितुमिति कचित् पाठः तत्र प्रापवितुमौचित्यादित्यर्थः, 'अन्यथा' प्रतिपाचाकाङ्गानिवर्तकवाक्यस्य वादिनानभिधाने, 'अवयवान्तरे' इत्यादौ, ‘एवं प्रसङ्गः' अनभिधानप्रसङ्गः, (१) प्रतिज्ञोत्तरं कुतः इत्याकाहानिवर्तकस्यापि वाक्यस्थानावश्यकलादिति भावः ।
(२) अयं प्रसङ्गः बनभिधानप्रसङ्गः इति प., ७.।
