________________
तत्वचितमयी
मानाविद्यमानत्वे सति यत्र यन्नास्ति तदन्यदेशे तदस्ति यथा गृह एव कोणेऽसन्वहं मध्ये तिष्ठामौतिव्याप्तिप्रभवानुमानादा वहिःसत्त्वसिद्धेः किमीपत्त्येति वाच्यं । हेतु-साध्ययाः सहचाराजानदशायामनुपपत्तिज्ञानेऽपि वहिःसत्त्वज्ञानात् सामान्यतो व्याप्तिश्वानुमाने उपसंहर्तुमशक्येति तदन्यदेशसिबिरयापत्यैव। ननु जोविना गृहासत्त्वमनुपपन्नं किं देवदत्तबहिःसत्वं विना, उत वहिःसत्वमाचं विना, नाद्यः
प्रवेशयितुं, 'अशक्या' सामान्यमुखौ व्याप्ति नुमितिकरणमित्यर्थः यत्त्व-तत्त्वयोरनुगतयोरभावात् मामान्यतो व्याप्तेरभावादिति भावः । 'तदन्यदेशेति ग्रहान्यदेशसत्त्वमिद्धिरित्यर्थः । 'शानाभावादिति प्रतियोगिज्ञानं विना व्यतिरेकज्ञानासम्भवादिति भावः। नन्वर्थापत्तित एव तत्प्रतीतिरतोऽर्थापत्तिरावश्यकौत्यतश्राइ, 'अर्थापत्तित इति, 'अन्योन्याश्रय इति अर्थापत्तितस्तत्प्रतीतो तेन विना मानुपपत्तिज्ञानमनुपपत्तिशामऽर्थापत्तिरित्यन्योन्याश्रयइत्यर्थः, खोक्रदूषणे खण्डनसम्पत्तिमाह, 'तदुक्रमिति, यतोऽन्यत्नमिति, 'यतोऽन्यत्वं' यस्य व्यतिरेकः, 'तमिद्धेः' तस्य सिद्धः, 'वर सदसिद्धेः' एतव्यतिरेकेणेदमनुपपत्रमिति ज्ञानासिद्धरित्यर्थः। वधि:सालमाचपदेन थावदहिःसत्त्वं, वहिःसत्त्वलावच्छिवं वा, नाच इत्यत्याप, 'अन्यदौथेति, नान्य इत्याच, 'वहिःसत्वमाचेनि बहिसायला
