________________
মন্দিনী
पृथिव्यामितरान्योन्याभावोऽप्रसिद्ध एव सिद्यति प्रतियोगिज्ञानस्य वृत्तत्वात् प्रत्यक्षेण भूतले घटाभाववत् । एवमन्यत्राप्यव्याप्यवृत्तीच्छायाः स्वाश्रयत्वे सिद्धे स्वाश्रये योऽत्यन्ताभावस्तदवच्छेदकं घटादि सव्वं तदवच्छेदेनेछानुपलम्भात् जीवच्छरोरन्तु न तथा तदवच्छेदेन तदाश्रये इच्छोपलम्भात् तथाचेच्छात्यन्ताभावाश्रयतावच्छेदकत्वरूपस्य नैरान्यस्य घटादौ प्राणादिमत्वाभावा व्यापको गृहीत इति जीवच्छरौरे प्राणादिमत्त्वेन इच्छात्यन्ताभावाश्रयत्वावच्छेदकत्वस्याभावः सात्मकत्वं साध्यते,एवं प्रामाण्यसाधकव्यतिरेकिण्यपि व्यधिकरणन्यतोदृष्टानुमानाभावेन तेन तत्मियसम्भवादिति भावः। 'इत्ययाङ्करित्यखरमोद्भावनं, तद्वौजन्तु यदीच्छाया द्रव्याश्रितत्वेन तदाश्रयस्थ पाष्टद्रव्यभिन्नत्वेम न ज्ञानं तदा माध्याप्रसिद्ध्या व्यतिरेकिणोऽप्यनवकाश इति तत्ममर्थनमप्यशक्यं स्यादिति ध्येयम् ।
'बलवत्त्वादिति, मत्प्रतिपचानवतारदशायां व्यतिरेकिसाम्राज्यात्यपि बोध्यम् ।
'प्रभाव एवेति प्रभावत्वरूपेणाभाव एव साध्य इत्यर्थः, अतएव व्यतिरेकव्याप्तिज्ञामाइन्यभावाभावत्वेनैव वयनुमितिरिति भावः । 'अप्रसिद्ध एवेति प्रसिद्धोऽपौत्यर्थः, मनु तस्याप्रसिद्धत्वे हेत्वभावे तदभावव्यापकत्वग्रहासम्भवात् कथमनुमितिरत आह, 'यस्थाभावस्येति यस्य प्रतियोगिनो व्यापकतया हेलभावे सहीत इत्यर्थः,
