________________
उपाधिवादः।
३९८
ष्णस्तेजस्वादित्यवाकृतकत्वम् । पक्षाव्यापकविपर्ययः, यथा वित्यादिकं सकर्टकं कार्यत्वादित्यवाणुव्यतिरितत्वम्। अवाणुव्यतिरिक्तत्वव्यतिरेकस्य क्षित्यादेरेकदेशवृत्त्या भागासिद्धेः। पूर्वसाधनव्यतिरेकः, यथा
प्रतियोगिताकव्यतिरेकप्रतियोगिनौत्यर्थः, जलहूदो वह्निमान् द्रव्यत्वादित्यादौ देतरत्वादेर्व्यतिरेकस्य माध्याभाववदवृत्तित्वविरहात् 'बाधोत्रौतान्येति पक्षविशेषणं साध्याभाववत्तया प्रमितान्येत्यर्थः, तथाच पर्वतो वजिमान् धूमादित्यादौ पर्वतेतरत्वादिकमिति भावः।
प्राञ्चस्तु माध्याभावे साध्य इत्यादौ न पूरणौयं, असाधारणत्वच सर्वमपक्ष-विपक्षव्यावृत्तत्वं, प्रकृतमाध्यवत्तया निश्चितत्वमेव सपक्षत्वं, तदभाववत्तया निश्चितत्वञ्च विपक्षत्वं, तथाच यदभावः सकलमाध्यवत्तानिश्चितव्यावृत्तवे मति सकलमाध्याभाववत्ता निश्चितव्यावृत्तः स उपाध्याभास इत्यर्थः, अतएव उदाहरणे केवलव्यतिरेकिणि सपक्षस्य केवलाचयिनि च विपक्षस्याप्रमिया तत्रत्यपरेतरत्ववारणंय 'अन्वयव्यतिरेकिणत्युक्तं, वहिरनुष्णः कृतकवादित्यादौ पक्षस्यैव विपक्षतया वहीतरत्वस्य तड्यावृत्तत्वाभावात् तद्वारणाय 'बाधोत्रौतान्ये. त्युक्तं साध्याभाववत्तया निश्चितान्येति तदर्थः। इदमुपलक्षणं भूनित्या गन्धवत्त्वात् भरनित्या भूभित्रभित्रवादित्यादौ च केवल-. व्यतिरेकिण्यपि पछेतरत्वं उदाहरणं बोध्यं तत्र सपक्षस्य प्रसिद्धत्वा
