________________
३७. . तत्वचिन्तामणो सति तत्तत्साधनाव्यापकत्वं । नच धूम-वहिसम्बन्धोपाधिः पक्षेतरत्वं स्यादिति वाच्यम्। पापाद्यामसिझे
षष्ठ्यर्थः, अन्नयशास्य 'यदित्यन, हतीया च महाथै, तथाच येन केनापि सम्बन्धेन यत्साधनसम्बन्धिनो यस्य व्यावृत्त्या सह सर्वस्मिन् पचे माध्यं निवर्तते साध्याभावो वर्तते स तत्र हेताबुपाधिरित्यर्थः, उद्भूतरूपाद्यभावेन सहापि प्रत्यक्षवाद्यभावः सर्वस्मिन् पक्षे वर्ततएवेति म विशिष्टसाध्यव्यापकेऽयाप्तिः । येन केनापि सम्बन्धन यथोकधर्मसम्बन्धित्वमेव मोपाधित्वव्यवहारप्रयोजकमिति बोधनाय 'सम्बन्धिन इत्यन्तं 'यस्येत्यस्य विशेषणं न तु तलक्षणघटकं, परन्तु यद्धविच्छिन्नप्रतियोगिताकाभावविशिष्टस्य माध्याभावस्थाधिकरणं सकलपक्षतावच्छेदकाधिकरणं तदुर्मवत्वमुपाधित्वमित्येव लक्षणं, पर्वतो वहिमान् धूमादित्यादौ महाममत्वाधभावविशिष्टस्य साध्याभावस्थाधिकरणं न पक्ष इति न तचातिव्याप्तिः, योगोलकं धूमवदहेरित्यत्र महानसत्वादिकञ्च लक्ष्यमेव, द्रव्यं वहिमभूमादित्यादौ वक्रिमामय्याद्यभावविशिष्टस्य माध्याभावस्य पक्षवृत्तित्वेऽपि न सकलपक्षवृत्तित्वं श्रतो न तत्रातिव्याप्तिः, सत्प्रतिपक्षोत्रायकत्वेन दूषक- । तापचे माधनव्यापकस्यापि पक्षवृत्तेरुपाधित्वात् साध्यव्यापक-साधमायापकस्यापि पक्षवृत्तेरनुपाधित्वाब जलदो वकिमान् धूमादित्यादौ वहिमामय्यादावतिव्याप्तिः, पर्वतो धूमवान् वहेरित्याद्यबाधितस्थले बान्धनादावल्याप्तिर्वा, साध्यसमानाधिकरणवृत्तित्वेन च तहमा विशेषणेयः तेनायोगोलकं धमवदहेरित्यादौ साध्यविरुद्धे
