________________
चाप्तियोपायः।
वास्तु, तर्कस्य व्याप्तिग्रहमूलकत्वेनानवस्थानात् । जातमाघस्य प्रत्ति-नित्तिहेत्वनुमितिजनकव्याप्तिवानं तकं विनेवातानानवस्थेति, चेत्,' तर्हि व्यभिचारात
व्याप्तिप्रत्यक्ष तर्फ विनवातो नानवस्था इत्यर्थः। यथाश्रुते जातमात्रबालकौयव्याप्तिस्मरणस्य विना तर्कमुत्पादेऽपि तन्मूलभूतजन्मामरौयव्याप्यनुभवस्य तर्कसापेक्षत्वात् अनवस्थातादवस्यात् अत्रानवस्थापरौहारेऽपि वनि-धूमादिव्याप्तिग्रहस्थले(२) अनवस्थातादवस्यात्
(१) 'विनेवेत्यत्र 'विनैवेति कस्यचित् मूलपुलकस्य पाठः । (२) वह्निमान् धूमादित्यादौ व्याप्तिग्राहस्थले इति ख० । 'सेयं व्याप्तिनभूयोदर्शनगम्येत्यादिमूलं मथुरानाथेन यद्व्याख्यातं तत्रेदं विवेचनीयं । मेयं व्याप्तिर्न भूयोदर्शनगम्या इति भूयोदर्शनं न तदेतद्याप्तिप्रत्यक्षे कारणमित्यर्थः, न तु सेयं व्याप्तिन भूयोदनिजन्यप्रत्यक्षविषय इत्यर्थः विशेघणतावच्छेदकप्रकारकज्ञानविधया तज्जन्यत्वमादाय प्रसिद्ध्यभिधाने सहचारविशिष्टवैशिघ्यबोधात्मकप्रत्यक्षमादाय बाधायत्तेरिति मथुरानाथः । ननु भूयोदर्शनज़न्यप्रत्यक्षविषयो न इत्यत्र विषयत्वपदेन मुख्यविशेष्यत्वमेव वक्तव्यं तथाच व्याप्तौ धर्मिणि तादृशप्रत्यक्षीयमुख्यविशेष्यत्वाभावसत्त्वात् कथं बाधापत्तिरित्युक्तं, मुख्यविशेष्यत्वञ्च प्रकारत्वान्यविषयत्वं, तथाच पर्वतादौ तत्प्रसिद्धिः । न च वह्निसमानाधिकरणधूभवान् पर्वतः धूमव्यापकवकिसामानाधिकरणच धूमवृत्ति इति समूहालम्बनतादृशबोधात्मकप्रत्यक्षमादाय बाधापत्तिसङ्गतिः धूमश्थापकवह्निसामानाधिक रण्यरूपव्याप्नेधुमसत्तियां मुख्यविशिष्यविधयैव भागात् इति वाच । भूयोदर्शनगन्धप्रत्यक्षविषयो ग इत्यनेन भूयोदर्शनजन्यप्रत्यक्षीयमुख्यविशे
