________________
वातिवाद।
१५१ साधनसमानाधिकरणात्यन्ताभावप्रतियोगिन आदेंवनवत्वादेरुपाधेर्योऽत्यन्ताभावस्तेन समं साध्यस्य
मपेक्ष्य लाघवादेक एव तत्सम्बद्धातिरिकाभावः सिहातीति वाच्यं । अनन्ताधिकरणेषु अतिरिकाभावसम्बन्धकल्पनामपेक्ष्य क्लृप्तानन्ताधिकरणसम्बन्धेम्वेवानन्ताभावेषु घटदयत्वावच्छिन्नप्रतियोगिताकत्वसम्बन्धकल्पनाया एव लघुत्वादिति भावः। एतेन त्रित्वाद्यवछिनाभाव्ये पि व्याख्यातः । ननु घट-पटौ न स्तः घटौ न स्तः वहि-ह्रदौन स्तः वाही ना इत्यादिप्रतीतेः अधिकरणभेदेन नानाभावविषयकत्वमनुभवविरुद्धमेकाभावविषयकत्वस्यानुभवसिद्धत्वात् तादृशानुभवापलापे अधिकरणतिरिकाभावस्थासिद्ध्यापत्तेः इत्यस्वरमादाह, 'अभ्युपगमे वेति, 'तदुभयं प्रतियोगि' द्वित्वव्यावर्तकं तत्तद्धर्भदयं द्वित्वञ्च तादृशाभावप्रतियोगितावच्छेदकं, 'न वहि-वनिमन्तौ' न वशित्ववनिमत्त्वे, तथाच हेतुसमानाधिकरणवहि-दोभयाभावस्य वम्हित्वह्रदत्वमुभयत्वं चितयं प्रतियोगितावच्छेदकं अवच्छेदकता च व्यासज्यवृत्तिः न तु वशित्वमवच्छेदकतापर्याप्यधिकरणं, एवं वझिमद्
दोभयान्योन्याभावस्य वझिमत्त्वं ह्रदत्वमुभयत्वञ्च चितयं प्रतियोगितावच्छेदकं अवच्छेदकता च व्यासज्यवृत्तिः न तु वक्रिमचं अवच्छेदकतापर्यायधिकरणं श्रतो नाव्याप्तिः प्रागुतयुक्त्या सर्वेषामेव लक्षणानां अवच्छेदकतापर्याप्यधिकरणत्वघटितत्वादिति भावः । 'तदुभयं प्रतियोगीत्यादि यथाश्रुतन्तु न मङ्गछते उभयोः प्रतिचोगिवे एकचापि प्रतियोगिलानपायात् । न च व्यासज्यरतिधर्षाव
