________________
तचिन्तामणे भावाप्रतियोगियइत्कत्वं वा। अन्यत्तिवहि-तहतोरग्यवृत्तिधूमवनिष्ठात्यन्ताभावान्यान्याभावप्रतियोगि
मितेनियमतो विविधविषयत्वापत्तेः द्रव्यत्वत्वादिघटकतया() स्वरूपतो द्रव्यत्वादिविशिष्टबुद्धेर्जनकोभतस्य स्वरूपतो द्रव्यत्वादिज्ञानस्यापि सर्वच सत्वादिति चेत्। न। स्वरूपतो द्रव्यत्वादिविधेयकानुमितेरसिद्धेः घटो द्रव्यत्ववान् इत्यादिरूपाया एव द्रव्यत्वत्वावच्छिन्नविधेयकानुमितेः सर्वत्राभ्युपगमात् । एतदस्वरसेनैव वा अन्योन्याभावगर्भ लघणन्तरमाह, 'यत्ममानाधिकरणेति, 'यत्पदं हेत्वभिमतपरं, 'यत्र भवति' यदधिकरणं न भवति, यत्पदं माध्यपरं, वद्धिमान् धूमात्मतावान् द्रव्यत्वात् इत्यादौ व्यतिरेकिमायके माध्यशून्ये सामान्यादौ वर्तमान माध्यवदन्योन्याभावमादायाव्याप्तिवारणाय हेतुसमानाधिकरणत्वं अन्योन्याभावविशेषणं, 'तच हेतुतावच्छेदकसम्बन्धेन यद्धेतुतावच्छेदकावच्छिन्नहेतुसम्बन्धि तत्र वर्तमानत्वं, तेन वकिमान् धूमादित्यादौ हेत्वधिकरणधूमावयवादौ वङ्ग्यादिमतोऽन्योन्याभावस्थ वृत्तावपि नाव्याप्तिः, न वा द्रव्यं गुण-कर्मान्यत्वविशिष्टमत्त्वादित्यादौ सत्ताधधिकरणगुणादौ द्रव्यत्वादिमतोऽन्योन्याभावस्य सत्त्वेऽपि अव्याप्तिः। तादाम्यादिवृत्यनियामकसम्बन्धन हेत्तायामव्याप्तिवारणायाधिकरणत्वमपहाय सम्बन्धित्वप्रवेशः। वर्तमाणत्वच विशेषणता
(१) इथेतरावृत्तित्वविशिष्ठसकनद्रव्यत्तित्वरूपस्य द्रव्यवत्वस्य ज्ञाने इतरत्वप्रतियोग्यं द्रव्ये द्रष्यत्वस्य खरूपतोभानाव खरूपतो द्रव्यत्वचामस्य प्रयत्वलवानियतत्वमिति।
