________________
__
४९
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. ७ सू. ५९ चारित्रभेदनिरूपणम् समुत्तीर्णों निग्रन्थः श्रमणो स्थाख्यातचारित्र संयमी सम्पद्यते। यथाख्यातः कथितस्तीर्थकृता तथैव यो वर्तते स यथाख्यातसं रमउच्यते, अकषायः खल्ल संयम स्तीर्थकृताख्यातः, स चैकादश - द्वादशगुण स्थानयोः सम्भवति, उपशान्तत्वात्क्षीणत्वाच्च कपायाभाव इति भावः । तथा चैवं रीत्या पञ्चविध चारित्रमदगन्तव्यम् ज्ञानावरणाद्यष्टविधर्मपुञ्जस्य रिक्तीकरणातू । उक्तश्चोत्तराध्ययने २८-अध्ययने ३२-३३ गाथायाम् ।
'सामाइयत्वपढम्-छेदोषहाचणं भवे बीयं । परिहारविलुद्धीयं-सुहमतहसंपरायं च ॥१॥ 'अकायमदखायं-छ उमथस्न जिरलया। एवं चरितकर-चारित होइ आहियं ॥२॥ इति । 'सामायिकमय प्रथम-छेदोषस्थापनं भवेद् द्वितीयम् ।
परिहारविशुद्धिक-सूक्ष्म तथा सम्परायञ्च ॥१॥ तीर्थकरों ने 'यथा' अर्थात् जैसा ख्यात' अर्थात् कहा है, वैसा ही जो हो वह 'यथाख्यात' कहलाता है । तीर्थदरों ने कषायरहित संयम कहा है। यह यथाख्यात चारित्र ग्यारहवें और बारहवें गुणस्थान में होता है, इन गुणस्थानों में कषाय उपशान्त या क्षीण हो जाते हैं, अतएव उनका उदय नहीं रहता। -- इस प्रकार पांच प्रकार का चारित्र समझना चाहिए। ज्ञाना वाणीय आदि आठ प्रकार के कर्मों के समूह को रिक्त करने से उसे चारित्र कहते हैं। उत्तराध्ययनमूत्रके २८ वें अध्ययन की ३२-३३ वीं गाथा में कहा हैपहला सामाजिक चारित्र है, दूसरा छेदोपस्थापन चारित्र है, तत्प
તીર્થકરે એ “યથા” અર્થાત્ જેવું ખ્યાત” અર્થાત્ કહ્યું છે તેવું જ જે હોય તે “યથાખ્યાત' કહેવાય છે તીર્થકરોએ કષાય રહિત સંયમ કહેલ છે. આ યથાખ્યાત ચરિત્ર અગિયારમાં અને બારમાં ગુણસ્થાનમાં થાય છે, આ ગુણસ્થાનમાં કષાય, ઉપશાન્ત અથવા ક્ષીણ થઈ જાય છે. આથી તેમનો त्य २२ता नथी.
આ રીતે પાંચ પ્રકારના ચારિત્ર સમજવા ઘટે જ્ઞાનાવરણીય અદિ ૮ પ્રકારના કર્મોના સમૂહને ખપાવવા તેને ચારિત્ર કહે છે. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના ૨૮ મા અધ્યયનની બત્રીસ-તેત્રીસમી ગાથામાં કહ્યું છે–પહેલું સામયિક ચારિત્ર છે, બીજુ દેપસ્થાપન ચારિત્ર છે. ત્યાર બાદ પરિહાર
त० ५७
