________________
अध्ययन ४ गा. २०-संवरधर्मस्पर्शे कर्मर जोधुननम्
३४१
संवरं = संवियते = निरुध्यते आस्रवत्कर्म येन सः, यद्वा संवरणं संवरः = स्थगनम् । स द्रव्य-भावभेदाभ्यां द्विविधः । तत्र द्रव्यतस्तथाविधद्रव्येण (मसृणमृत्तिकादिना ) सलिलोपरि तरतरण्यादेरनारतमविशन्नीराणां विवराणां पिधानम्, भावतः - समिति-गुप्तिप्रभृतिभिरात्मतरण्यां क्षरस्कर्मसलिलानां स्थगनम् । अत्र च भावसंवरश्चारिलक्षणो गृह्यते, तं तल्लक्षणं धर्म स्पृशति = मामोति, अन्तःकरणत आत्मना सम्बन्धयतीत्यर्थः || १९ ॥
1
२
૫
ક
3
मूलम् - जया संवरमुक्किडं धम्मं फासे अणुत्तरं ।
७
४
૧૦
૯
तया धुणइ कम्मरयं, अबोहिकलु संकडं ॥ २० ॥
छाया - यदा संवरमुत्कृष्टं, धर्म स्पृशत्यनुत्तरम् ।
तदा धुनाति कर्मजो वोधिकलुषकृतम् ||२०|| सान्वयार्थः - जया = जब उक्कि अत्यन्त प्रशस्त अणुत्तरं = सर्वश्रेष्ठ संवरं = संवर धम्मं=धर्मको फासे = स्पर्श करता है, तया=तव अबोहिकलु संकर्ड=आत्माके मिथ्यात्व परिणाम द्वारा उपार्जित किये हुए कम्मर = कर्मरूपी रजको धुणइ= हटा देता है ||२०||
परिणाम से रुक जाते हैं उसे संवर कहते है । संवर, द्रव्य भावके भेद से दो प्रकारका है। जल पर चलती हुई नौका के छेदोंसे उसमें प्रवेश करनेवाले जलको चिकनी मिट्टी वस्त्र आदिसे बन्द कर देना द्रव्य-संवर है । आत्मारूपी नौकामें आस्रवरूपी छिद्रों द्वारा आनेवाले कर्मरूपी जलको रोक देना भाव-संवर है। यहां भाव-संवर अर्थात् चारित्रका अधिकार है । अर्थात् सर्वविरत मुनि भाव-संवर रूपी धर्मको प्राप्त करते हैं । अथवा अनुत्तर रूप से स्पर्श करते हैं, क्योंकि 'अनुत्तर' यह क्रियाविशेषण भी हो सकता है ॥ १९ ॥
ધર્માને સ્પર્શ કરે છે આવતાં ક્રમ જે આત્મપરિણામથી રોકાઈ જાય છે તેને ૫ વર કહે છે સ વર દ્રવ્ય-ભાવના ભેદે કરીને એ પ્રકારના છે. જળપર ચાલતી નૌકાના છિદ્રવાટે નૌકામાં પ્રવેશ કરનારા જળને ચીકણી માટી, વસ્ર આદિથી ખધ કરી દેવું તે દ્રવ્યસવર છે. આત્મારૂપી નૌકામાં આસવરૂપી છિદ્રોદ્વારા આવનારા કર્મરૂપી જળને રોકી દેવું એ ભાવ-સવર છે. અહીં ભાવસ વર એટલે ચારિત્રના અધિકાર છે અર્થાત્ સવિત મુનિ ભાવસવરૂપી ધર્મને પ્રાપ્ત કરે છે, અથવા અનુત્તર–રૂપે સ્પર્શ કરે છે, કારણકે ‘અનુત્તર’ એ ક્રિયાવિશેષણ પણ હોઇ શકે છે (૧૯)
