________________
१२२.
प्रथम
पद्य प्रायः संस्कृतप्राकृताभ्रंशग्राम्य भाषा निवद्ध भिन्नान्त्य व्रत्तसर्गाश्वास संध्यवस्कन्धकबन्ध
सत्संधिशब्दार्थ पैचिल्योपेतं महाकाव्यं ।
जैनकुमारसम्भव, महाकाव्य का महाकाव्यत्व,
छान्दोविशेषरचितं प्रायः संस्कृतादिभाषानिवद्धैर्भिनान्त्य - वृत्ते यथा संख्यं सर्गादिभिनिर्मितं सुश्लिष्ट मुखप्रतिमुख गर्भ विमर्शनिवत्हण संधि सुन्दरं शब्दार्थ वैचित्र्योपेतं महाकाव्यम्।
शब्दषैचित्र्यं यथा - असंक्षिप्तग्रंथत्वं अविषमवन्धत्वं, अनतिविष्तीर्णपरस्पर संवद्धयसर्गादित्वं, आशीर्नमस्कारवस्तु निर्देशापेकृयत्वं, व्यक्तव्यार्थ प्रति - ज्ञान तत्प्रयोजनोपन्यास - कवि - प्रशंसा, दुर्जनसुजन स्वरूपदादि-वाक्यत्वं, दुष्करचित्रादिसर्गत्वं, स्वाभिप्राय स्वप्नामे ष्टनामंगलांकित समाप्ति त्वमिति ।।
अर्थ वैचित्र्य यथा- चतुवर्ग फलोपायत्वं, चतुरोदात्त नायकत्वं, रसभावनिरन्तस्त्वं, विधि निषेध - व्युरत्पादकत्वं सुसूल संन्धि संधानकत्वं, नगराश्रम- सेनावासार्णवादि - वर्णनं - ऋतुरात्रि दिपाकांस्तमथ चन्द्रोदयादि वर्णनं, नायक - नातयका - कुमार - वाहनादि वर्णनं मन्त्रदूत - प्रयाण - संग्रामाभ्युदयादिवर्णनं बन-विहार - जलक्रीड़ा - मधुपान, मानापगमरतोत्सवादि - वर्णनमिति ।।
उभयजैचित्रययथा - रसानुरूप- सन्दर्भत्वम् अर्थानुपद्वदन्दस्त्वम् समस्त लोक रञ्जकत्वम् सदलंकारवाक्यत्वम् देशकालपात्रचेष्टा- कथान्तरानुषंजनम् मार्गाद्वयानुवर्तनम् च इति ।
आ०अ०
प्रायोगृह्णादेव रावणाविजम हरिविज सेतुवन्धेष्वादितः समाप्तिपर्यन्तमें कमेव छन्दोभवतीति । गतिकानि तु तलकैरपि विदग्धमानिभिः क्षिप्तानीति तद्विदो भाषन्ते । - हेमचन्द्र, काव्यानुशासन,
१२३. सर्गबन्धो महाकाव्यं तत्रैको नायकः सुरः ।
सद्वंश:
१२४. काव्यालंकार - रुद्रट, अध्याय
१२५. सरस्वती कण्ठाभरण - भोज !
-11
५६