Page Text
________________
: २४८ : । तपार्थविवरणदार्थदीपिका । विशतिम० टी० ऋषयः सामान्यकेवलिनस्तेभ्यः परमैः परमर्षिभि., पूजा त्रिदशादीनामर्हन्ति तैरहभिः कृतकृत्या अर्हतः , कुतोऽर्थ गणधरेभ्यः कथयन्तीत्यत्र हेत्वपेक्षायामाह-तत्स्वाभाव्यात्, तीर्थकृत उत्पन्नशाना अर्थ प्रकाशयन्त्येवेति तेपा स्वभावात् । न हि स्वभावे पर्यनुयोगोऽस्ति भास्करप्रकाशवत् , किमर्थनमंशुमाली जगत्प्र. काशयतीति प्रश्नानवकाशात् । नित्ये स्वभावे नास्ति पर्थनुयोगोऽनित्ये तु कुत इति हेतुप्रश्नो भवत्येव, नियतावधिककार्योत्पत्तिस्वभावस्य कारणनियम्यत्वात् , अत एव " हेतुभूतिनिधो न, स्वानुपारुप्रविधिर्न च ॥ स्वभाववर्णना नैव फोत्कृष्टत्वप्रकारकप्रतिपत्ति श्रोतृणां जायतामित्येतदर्यमुत्तविशेषणस्य परमर्पिमिरित्यस्यार्थमाह ऋषयः सामान्यकेवलिनः, तेभ्यः परमैरिति । उक्तविशेषणरन-वज्ञानानन्तदर्शनलक्षणस्वार्थसम्पत्ति प्रदर्थ परार्थसम्पत्ति प्रदर्शनायोपात्तविशेषणस्याहद्भिरित्यस्थाथमाह पूजां त्रिदशादीनामर्हन्ति तैरिनि । पूजाम् --अशोकांदिप्रातिहार्यलक्षणाम् , नन्वहन्तः कृतकृत्याश्चेत्तदा गणवरेभ्योऽर्थकथनं निरर्यक, प्रयोजनविरहात् , प्रयोजनमन्तरेण च तत्प्रयासस्यायुक्तत्वात् , प्रयोजनमस्तीत्यत उपदिशन्तीति चेत् तहि कृतकृत्यत्वानुपपत्तिस्यादित्याशयेन प्रश्नयति-कृतकृत्या अर्हन्त इत्यादि, गणवरेभ्य इति-उपलक्षणमतदन्येषाम् , सुरासुरनरोरगतिर्यसाधारण्या योजनगामिन्या वाण्या शेषभव्यजीवानामपि निश्श्रेयसाम्युदयसाधनोपदेशदानात् , उक्तवावश्यकसूत्रे वृहत्कल्पभाष्ये च " तित्यपणाम , काउं कहेइ साहारणेण सदेणं । सधेसि सणीण जोयगणीहारिणा भयवं ॥५६६॥ ११९२ ॥” इति । तीर्थकद्भवतातीर्थकनामकर्मवियाकोदयप्रयोज्यजगत वप्रकाशकवस्त्रमावस्यापर्यनुयोज्यत्वे दृष्टान्तमाह-भास्करप्रकाशवदिति, कारणनियम्यत्वादिति कारणाधीनत्वादि- ' त्यर्थः, कारणस्य नियामकस्य पूर्वकाले सत्चे सति भावादिति भावः । अत एवेति-उक्तस्वभावस्य कारणनियन्यत्वादेवेत्यर्थः । अकस्माद्भवतीत्यत्र किंशब्दो यदा हेतुपरस्तदा तस्य ना समन्या त्वभावाद् भवनमित्यर्थो लभ्यते, यदा तु भवनक्रियाया ना सम्बन्धस्तदा प्रसज्यप्रतिषेधे भवननिषेधोऽर्थो लभ्यते किंशब्दसमस्थमानेनापि ना सह भवतीत्यस्यान्वयात् । तदु. भयनिरसनायाह हेतुभूतिनिषेधो नेति-हेतुनिवेधो न, भूतिर्भवनं तनिषेधोऽपि नेत्यर्थः । हेतुनियेथे भवनस्यानपेक्षत्वेन सर्वदा भवनप्रसङ्गा, भवनप्रतिषेधे प्राक्पश्चादिव मध्येऽप्यभवनसङ्ग अथापा(माद्मवतीत्यस्य स्वस्माद् भवति अथवा अनुपाख्याद्भवतीत्यर्थश्वेत्तत्राहखानुपास्यविधिन पनि 'स्वं कार्य तस्मान च विधिविधान भवनमिति यावत् । यता वोत्पत्तेः पूर्वं यदि स्त्रं भवेत्तदा नियतकालीनकार्योत्पत्तौ हेतु स्यात्, न चैवम् , अनु. पाख्यादलीकान्न च विधिः कार्यभवनं कार्योत्पत्तिरिति यावत् । यतोऽनुपाख्यस्य न कार्यकारित्वम् , तथापि तथा युपगमे प्रागप्यनुपाख्यस्यानुपाख्यतया भावान्ततः कार्यस्य सत्यप्रसक्ती सदातनवं स्यात् । अथाकरमादित्यस्य स्वभावादेव कार्यस्य 'कादाचित्वत्वमित्यर्थः, तबाह (भाववर्णना नैवमिति । स्वस्य भावः स्वभावः, किं वा स्वमेव मा स्वभाव इति
| SR No. | 010492 |
| Book Title | Tattvarthadhigama Sutra |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Vijaydarshansuri, Yashovijay |
| Publisher | Motiji Kapurchand Tarachand |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 35 MB |