Page Text
________________
पवार्थविवरणपूढार्थदीपिका । षोडश० टी० निश्रितमवलातीति भण्यते । तद्विषयकानुमितिसामयां सत्यां तल्लिङ्गकप्रत्यक्षेच्छया जायमानं प्रत्यक्षं तल्लिङ्गनिश्रितमिति बोध्यम् । तेन न पर्वतो पहिमानिति प्रत्यक्षसत्त्वे धूमलिकवयनुमित्सया धूमलिङ्गेन जायमानानुमितेनिश्रितापग्रहत्वम् ।। अत्र स्थले उक्तमवतृष्णाति अनुक्तमवणातीति विकल्पो कैश्चिदुतो, तौ चोक्तानुक्तत्वयोः शव्दधर्मत्वेन श्रोत्रावाहविषयावेव, न सर्वव्यापिनाविति त्यक्तौ । यदि च रूपविशेषवामणिः पद्मराग इत्युपदेशसहकृतचक्षुरादिजन्योऽयं पराग इत्याचवग्रहे उक्तत्वमन्यत्र चानुक्तत्वम् , उक्तोपदेशस्य तत्पदवाच्यत्वोपमितावेवोपक्षय इति तु लिङ्गनिश्रितस्थलेऽपि शक्यं वक्तुम् , तत्राप्येतलिवानेतत्पदवाच्य इत्याभिप्रायिकोपदेशस्य कल्पयितुं शक्यत्वादियुद्भाव्यते तदा निश्राऽस्ति जनकत्वेन यत्र स निश्रित इति व्युत्पत्तनिश्रापदेन च लिझोपदेशयाईयोरपि संग्रहान्न दोषः । अतस्मिंस्तद्ग्रहो निश्रित इतरोऽनिश्रित इत्यपरे । यद्भाव्यसुधांभोनिधिः-निरिराए विसेसो वा परचम्महि विमिस्सं पिस्सिअमविणिस्सिों इयरं । ' निश्रिते विशेषो वा वक्तव्यः । परधरस्वादिवस्तुधमैनिश्रितं युक्तं गपादिवस्तु गृहणतो निश्रितं भवति । व्यश्वादिधीनिश्रितमित्यर्थः । इतरदावि गोज्ञानमनिश्रितमित्यर्थः । निश्चितमवजातीति निश्चितं सकलसंशयादिदोषरहितम् , यथा तमेव योषिदादिस्पर्शमवलज्ज्ञानं योषित एव पुष्पाणामेव चन्दनस्यैवायं स्पर्श इति निश्चयव्यापार प्रवर्तते । अनिश्चितमनगलाति-यदा तमेव स्पर्श संशयापन्नः परिच्छिनति, अन धर्माशे निश्चय एवं योषिदादिसम्बन्धाशे तु संशयो बोध्या,
तदनिश्रितमिति भावः । तल्लिङ्गकप्रत्यक्षेच्छया जायमानमित्यस्य फलमाह तेनेति । निश्रितावग्रहत्यमिति-अस्य नेत्यनेनान्वयः। धूमलिङ्गापरामव्यवहितोत्तरजायमानायाः पर्वते वह्नेः प्रत्यक्षं मे जायतामितीच्छाया अभावादिति भावः । इत्याचवग्रहे उत्पमिति-मुख्यवृत्योक्तत्वं शब्दात्मकविषयगतमेव, अवग्रहे तूपचारत उक्तमिति भावः । पाविशेषवान् मणिः पराग इत्युपदेशवाक्यं परागपदवाच्यत्वविषयकोपमितावेव जनकं, न तु चक्षुरादिजन्येऽयं पराग इति प्रत्यक्षे इति नोपदेशजन्यत्वेन प्रत्यक्षस्योक्तत्वमिति यदि कश्चिद् यात्तदा लैङ्गिकस्थलेऽप्यतालिवान् एतच्छ०६वाच्य इत्युपमिताव लिङ्गज्ञानस्य हेतुत्वं न तु लैङ्गिकप्रत्यक्षे इत्यपि वक्तुं शक्यं स्यात् , अतो यथा तस्य प्रत्यक्षस लिङ्गज्ञानजन्यत्वं तथा चक्षुरादिजन्येऽयं पारा॥ इति प्रत्यक्षेऽच्युपदेशजन्यत्वं स्वीकरणीयमित्यराशकोत्तराभ्यामाह उतोपदेशस्य तत्पदवाच्यत्वो पमितापित्यादि । अपरमतेन निश्रितानिश्रितयोव्याख्यानान्तरलक्षणविशेषमाह-अतस्मिद्ग्रहो निश्रित इति । इतरोऽनिश्रित इति द्वति तद्वनिष्ठविशेष्यतानिरूपिततनिष्ठप्रकार तानिरूपको ग्रह इति तात्पर्यको निश्रित इत्युच्यत इत्यर्थः । सकलસંરયાતોષરહિતમિતિ બામાથસંપાયાદ્રિપવિષયસંચયસામર્થનાન્વિતાંત્યિર્થ ! धर्य निश्चय एवति स्पर्श एवेत्येवं पर्शधर्मिणि निश्चय एवेत्यर्थः । संशय इति
| SR No. | 010492 |
| Book Title | Tattvarthadhigama Sutra |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Vijaydarshansuri, Yashovijay |
| Publisher | Motiji Kapurchand Tarachand |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 35 MB |