Page Text
________________
तस्वार्थविवरणढाथदीपिका । ४० म०टी० त्वनुमित्यादिसाधारणमिति कथं तदाश्रयतयेश्वरसिद्धिः । अपि चाभोगवीर्यजन्येऽन्वयव्यतिरेकाभ्यामाभोगस्येवानाभोगवीर्थजन्ये भुक्ताहारसलरसपरिणामादावनाभोगस्यापि तथात्वे सामान्यपक्षपाते आभोगानाभोगाश्रयो भवदभिमत ईश्वरः स्यादिति महत् सङ्कटमापतितम् । किच, सृष्टेः प्राग् जीवाना शरीरेन्द्रियविषयायसम्बन्धे मुक्तकल्पत्वात्पुनः सृष्टौ तेपामीश्वरेण संसारित्वापादने मुक्तावप्यनाश्वासप्रसङ्गात् , कर्मवीजसम्बन्धात् सृष्टः प्राजीवाना न मुक्तकल्पतेति चेत्, न, प्राक् सृष्टिकालमोन्याना कर्मणां भोगेन क्षये प्रलये तदवस्थित्यस मवान्, अक्षये च भोगकालानुपरमे प्रलयायोगात्, न चानियतविपाकानि कर्माणि जीवाना युगपन्निरोधमनुभवितुमुत्सह-ते, तथाऽदर्शनात् । सुपुप्तौ तथा इष्टमिति चेत्, तर्हि यथादर्शनं कालविपकिषु कर्मसु तत्कल्पनं किराना, न तु जीवविषाक्यादिषु, अन्यथा प्राच्यसृष्टिचरमकालकज्ञानधाराऽव्यवच्छित्तये एकाग्रीकरणाद्यर्थ मनौवहनाडयादिगोचराऽपि प्रवृत्तिरुपेया, न च मनोवहनाडीक्रियोपादानताशनाडयादिलौकिकप्रत्यक्षसम्भव इति तद्विपयकानुमितेरेव तत्कारणत्वं, तदुभयसाधारणकशक्तिमत्वेन कारणत्वमत्र वाच्यम् , न चेश्वरस्य प्रत्यक्षं जन्यमिति नेन्द्रियलौकिकसन्निकर्पजन्यम्, न च नित्यं तल्लिङ्गजन्यानुमित्यात्मकपरोक्षमुपेयते भवद्भिरिति तदुभयसाधारणधर्मात्माकारतावच्छेदकस्य तत्प्रत्यक्षेऽभावादेवमपि तत्प्रत्यक्षस्य कारणतथाऽसिद्धः कयं तदाश्रयतयेश्वरसिद्धिरित्यर्थः । आभोगधीर्थजन्य इति-आमोगवीर्य नाम अभिसन्धिपूर्वकवीर्या रायकर्मक्षयक्षयोपशमान्यतरसमुत्थाऽऽत्मपरिणामविशेषरूपं, वीर्या-- रायक्षयक्षयोपशमान्यतरोत्पन्नवीर्यल०धेसकाशादुपजायमानं यत्सलेश्यस्य वर्यि बुद्धिपूर्वकं धावनवल्पानादिक्रियासु नियुज्यमानं तदाभोगवीमिति यावत् , तेन जन्य इत्यर्थः । अनामोगवीर्यजन्य इति-अनभिसन्धिर्ज भुक्ताहारस धातुमलत्यादिपरिणामापादकं यहीय तजन्य इत्यर्थः। तथात्वे कारणत्वे । सामान्यपक्षपाते-यद्विशेषयोः कार्यकारणभावस्तरसामान्ययोरपीति न्यायानुसरणे । प्रमदिनमाना सृष्टिरिति ब्रह्मादिनानामनेकत्वात्सृष्टिरप्यनेका, ब्रह्मराविमानः खण्डप्रलय इति बलरात्रीणामनेकत्वात् खण्डप्रलयोऽप्यनेका, तथा च सृष्टिकालभोग्यानां कर्मणां खण्डप्रलयाकालरूपसृष्टिकालावच्छेदेन क्ष्यो भवति न वा ?, आधे सृष्टिकाल ९५ कर्मक्षयाण्डप्रलये कर्मसम्बन्धाभापाजीवानां मुक्तकल्पता स्यात्, द्वितीये भोगकालानुपरमे खण्डप्रलयामान इति समाधत्ते प्राष्टिकालभोग्यानामिति । प्रागिति- खण्डप्रलयाकालरूपसृष्टिकाल इत्यर्थः । प्रलय इनि खण्डमलय, इत्यर्थः । न च जीवानां खण्ड प्रलयकाले विद्यमानानामपि कर्मणां खण्डप्रलयकाले युगपનિરોધાવનુમાવાતાર્યાધ્વતિ તદ્વિપાવપવિપોિ નાડનુભૂયત રૂતિ વાગ્ય, युगपनिरोधादर्शनादित्याह न चानियतविपाकानीत्यादि । न चेत्यस्योत्सहन्त इत्यनेनान्वयः । जीवविपाक्यादिविति-जीव एव न पुनः शरीरपुद्गलादिषु विपाकर रवशक्ति. दर्शनलक्षणो विद्यते थेपी कर्मणांतानि जीवविपाकीनि तान्यादिषु ।
| SR No. | 010492 |
| Book Title | Tattvarthadhigama Sutra |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Vijaydarshansuri, Yashovijay |
| Publisher | Motiji Kapurchand Tarachand |
| Publication Year | 1955 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 35 MB |