________________
मानकर अलंकारों के वैज्ञानिक वर्गीकरण का प्रयास किया था। उन्होंने वास्तव, औपम्य, अतिशय व श्लेष, इन चार मूलतत्त्वों को अलंकारविभाजन का आधार बनाया था। "
सहोक्ति, समुच्चय, जाति, यथासंख्य, भाव,
पर्याय, विषम, अनुमान, दीपक, परिकर, परिवृत्ति, परिसंख्या, हेतु, कारणमाला, व्यतिरेक, अन्योन्य, उत्तर, सार, सूक्ष्य, लेश, अवसर, मीलित और एकावली | 2
वास्तवमलक वर्ग
स्मरण |
औपम्यमूलक वर्ग उपमा, उत्प्रेक्षा, रूपक, अपहनुति, संशय, समासोक्ति, मत, उत्तर, अन्योक्ति, प्रतीप, अर्थान्तरन्यास, उभयन्यास, भान्तिमान, आक्षेप, प्रत्यनीक, दृष्टान्त, पूर्व, सहोक्ति, समुच्चय, साम्य और
अतिशयमूलक वर्ग
3
-
पूर्व, विशेष, उत्प्रेक्षा, विभावना, अतद्गुण, अधिक,
4
विरोध, विषम्, असंगति, विहित, व्याघात और अहेतु ।'
2.
1. अर्थस्यालंकारा वास्तवमौपम्यमतिशयः श्लेषः एषामेव विशेषा अन्ये तु भवन्ति, निःशेषाः ।।
काव्यालंकार - रूट, 7/9
40
WID
345
वही, 7/11-12
3. वही, 8/2-3
वही, 9/2