________________
-
प्रमेयधोतिका टीका ग्रं.३ उ.३.५३ वनर्षण्डादिकवर्णन
५३ वा' लात्तलगिति श पानीयेन भृत तडागं सरस्तस्य तलम्-उपरितनो भागः 'करतलेइ वा' करदलमिलि वा करतलं प्रतीतम् 'चंदमंडलेइ वा चन्द्रमण्डल मिति चा, चन्द्रमण्डलं च यद्यपि तत्ववृत्त्या उत्तानीकृत कपित्थाकार पीठमामादापेक्षया वृत्ताले खमिति सद्तो दृश्यमानो भागो न समतलस्तथापि प्रतिभासते समतल इति तदुपादानम् ॥ 'आयंस मंडलेइ वा आदर्शमण्डलमिति वा-दर्पण. मण्डलमिति था, 'सूरमंडलेइ वा सूर्यमण्डलमिति वा, 'उरमचम्मेइ वा' उपभ्रः ऊरणः 'घेटा' इति लोकमसिद्धः 'उसमचम्सेइ वा वृषभचम, इति वा, वराह-पानी से भरे हुए तालाब का ऊपर का भाग जैसा समतलबाला होता है उसी प्रकार से यहां का भूमिभाग भी समतल वाला है ऊंचा नीचा नहीं है इसी प्रकार जैसा फरसाल के समान समभागवाला है जिस प्रकार चन्द्रमण्डल लमत्तलप्रतील होता है इली प्रकार से वहाँ का भूमिमाह भी समतलवाला है यद्यपि चन्द्र मण्डल समतलवाला नहीं होना है क्यों कि चन्द्रमंडल में उत्सानीकृत कपित्थके भाक्षार के जैसे पीठ प्रासादकी अपेक्षा ऊंचा नीचापन्य है परन्तु यहां जो लमतलता के विषय में इन्हें दृष्टान्त झोटी मे रखाया है, वह उनका दृश्यमानभाग समतल रूप से प्रतीमालित होता है इल अपेक्षा से रखागया है। इसी प्रकार से यहां का भूमिभाग 'आयसमंड लेइ वा सूरमंडलहवा' आदर्शतल के समान समतलवालाई और सूर्य मंडल जैसा समाल होता है वैसा समतल है 'उरभ०' उरभ्र नाम ऊ.ण का है जिले भाषा मे घेटा कहा जाता है इसका चमडाधिलकुल स्माल होता है इसी प्रकार-'उसमचम्मेह
જેમ એક સરખે સમતલ હોય છે ઉચે નીચે હેત નથી, એજ રીતને ' એ ભૂમિભાગ સમતલ હોય છે. જેમ કરતલ એક સરખે સમ હોય છે તેમ
એ ભૂમિભાગ પણ કરતલ જે સમતલ હોય છે. જે પ્રમાણે ચંદ્ર મંડલ એક સરખું સમ હોય છે એ જ રીતે ત્યોને ભૂમિભાગ પણ સમતલ હોય છે. યદ્યપિ ચંદ્ર મંડલ સમતલ હોતું નથી કેમકે ચ કમડલમાં ઉંચા કરેલ કાંઠાના આકાર જેવો પીઠ-પ્રાકારના જેવું ઊંચાનીચાપણું છે. પરંતુ અહીયાં જે તેને સમતલ પણાના દષ્ટાંતમાં રાખવામાં આવેલ છે, તે તેને દૃશ્યમાન દેખાતે ભાગ સમતલ દેખાય છે એ અપેક્ષાથી અહીં રાખેલ છે એજ રીતે त्याना भूमिमा 'आवंसमडलेइ वा सूरमडलेइ वा' मा तसना सरणा સમતલ વાળો છે. અને સૂર્ય મંડલ જેમ સમતલ હોય છે તે એ ભૂમિભાગ સમતલ વાળે છે “grદમ' ઉરભ્ર ઉરણને કહે છે, જેને ભાષામાં ઘેટા કહેવામાં આવે છે. તેનું ચામડું એકદમ સમતલ હોય છે, તેના જે