________________
५२०
जीवामिगमसूत्र तत्र शत-शतवर्षाणि आयु जर्जीवित कालो यस्पानान्सुरक्षितं भवेत् तत्-शतायु. रिति कथ्यते, शतवर्षायुः प्रदोरसविशेष इत्यर्थः, 'खज्जूर-मुदियासार' खजूरमृद्वीकयोसारस-वर्जूर-द्राक्षाभ्यां निष्प नो रसविशेषः पिशायनं 'कापिश्यां फक्' इति पाणिनि सूत्रेण निपात्यते तच्च विशिष्टं मधु एकसाना-सुपरिपाकगतानाम्
ओषधीनां या क्षोदश्चूगस्तचद्सनिष्पनावरसुराः 'सुरा प्रत्यक् च वारुणी' इत्यमरः' रसनिसारणकाले प्रथमतो निःसारितरसाः येषु ते तथाविधा मदोत्पादका हर्षहेतवः द्रुमगणाम्तन्न सन्ति । एते रसविशेषः कथंभूता इत्याह-वनगंधरसफासजुत्तबलवीरिय परिणामा' इति, प्रशस्तेन वर्णन, प्रशस्तेन रसेन-स्वादिष्टेन, प्रशस्तेन गन्धेन-सुरमिगन्धेन, प्रशस्तेन रूपर्शेन चाऽपि युक्ताः, पुनश्च ते बलहेतको वीर्य उसका नाम प्रसन्न रखा गया है ऐसा रस विशेष, मेल्लक-जो दूसरे रस के मिलने पर बल्ल कारण होता है ऐसे रस विशेष का नाम मेल्लक है शतायुःएक ऐसा रह होता है जिसके सेवन करने से आयु सौ वर्ष तक सुरक्षित रह सकता है अर्थात आयु बढाने वाले रस विशेष का नाम शतायु है, तथा खजूर मृद्रीका (द्राक्षा) सार-अर्थात् खिजूर
और द्राक्षा से निष्पन्न सार भूल रस, तथा कापिशायन कपिश-धूम्र वर्ण का गुड निष्पन्न रस विशेष, तथा क्षोदरल-क्षोद-चूर्ण परिपक्व मधु काष्ठादि औषधियों के चूर्ण का रस होता है जो प्रथम चार में निकलता है अर्थात् प्रथम नम्बर के रस को घर सुरा करते हैं. जैसे पूर्वोक्त सह प्रकार दो रस होते हैं, वे रल किस प्रकार होते है 'वन्नगंध रस फासजुत्ता' वे पूर्वोक्त रस प्रशस्त वर्ण शुक्लादि से, प्रशस्त गंध सुरभि गन्ध से, प्रशस्त रल इक्षु गुड शर्करा पत्रपण्डिका मिसरी के જે મનને પ્રસન્ન કરવાવાળે હેવાથી તેનું નામ પ્રસન્ન એ રીતે રાખવામાં અવેલ છે એ રસ વિશેષ મલક જે બીજા રસના મેળવવાથી બળ કરનાર બલ વધારનાર હોય છે, એવા રસ વિશેષનું નામ મેલક છે. શતાયુ, એ એક એ રસ હોય છે કે જેના સેવન કરવાથી એ વર્ષનું આયુષ્ય ભોગવી શકાય છે. અર્થાત આયુષ્યને વધારનારા રસનું નામ “શતાયુ છે. તથા ખજસૂર મુદ્રિકાસાર અર્થાત્ ખજૂર અને દ્રાક્ષમાંથી બનાવેલ સારભૂતરસ, તથા કાપિશાયન, કાપિશ ધૂંવાડાના જેવા ગેળમાંથી બનાવેલ રસવિશેષ તથા દરસ ક્ષેાદ ચૂર્ણ પરિ પકવ મધુર કાષ્ઠ વિગેરે ઔષધિના ચૂર્ણને રસ મધ કે જે પહેલી જ વારમાં નીકળે છે. અર્થાત્ પહેલા નંબરના રસને વર સુરા કહે છે. જેમ પૂર્વોક્ત બધા પ્રકારના રસ હોય છે. તે રસે કેવા પ્રકારના હોય છે તે હવે બતાવવામાં भाव छ 'वण्ण गधरस फासजुत्ता' त पूर्वरित २स प्रशस्त वाणु मेरो ।
