________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र २ सू० १९
सामान्यतः पञ्चात्पबहुत्वनिरूपणम् ५९३
अथ द्वितीयमल्पबहुत्वमाह - 'एएस' णं इत्यादि 'एएसि णं भंते' एतेषां खलु भदन्त ! 'तिरिक्खजोणित्थीणं' तिर्यग्योनिकस्त्रीणाम् 'तिरिक्खजोणियपुरिसाणं' तिर्यग्योनिक पुरुषाणाम् 'तिरिक्खजोणियणपुंसगाण य' तिर्यग्योनिकनपुंसकानां च 'कयरे कयरेहिंतो' कतरे कतरेभ्यः केषामपेक्षया के इत्यर्थः 'अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया' अल्पावा बहुका वा तुल्या वा विशेषाधिका वेति द्वितीयाल्प बहुत्व विषयकः प्रश्नः भगवानाह - 'गोयमा' इत्यादि 'गोयमा' हे गौतम! 'सव्वत्थोवा तिरिक्खजोणियपुरिसा' तिर्यग्योनिकस्त्रीपुरुष नपुंसकेषु सर्व स्तोकाः तिर्यग्योनिकपुरुषा भवन्तीति । 'तिरिक्खजोणित्थीओ असंखेज्जगुणा' तिर्यग्योनिक पुरुषापेक्षा तिर्यग्योनिकस्त्रियोऽसख्येयगुणाधिका भवन्तीति “तिरिक्खजोणियणपुंसगा' अनंतगुणा' तिर्यग्योनिकनपुंसका स्तिर्यग्योनिकत्र्यपेक्षया अनन्तगुणाधिका भवन्ति वनस्पतिमपेक्ष्य एषामनन्तगुणत्वमिति द्वितीयमल्पबहुत्वम् |२| अथ तृतीयमल्पबहुत्वमाह - "एएसि णं' इत्यादि 'एएसि ण भंते' एतेषा खलु भदन्त । 'मणुस्सित्थीणं' मनुष्यस्त्रीणाम् ' मणुस्स पुरिसाणं' भते ? तिरिक्खजोणित्थीणं तिरिक्खजोणियपुरिसाणं तिरिक्खजोणियण पुंसगाण य' हे भदन्त ! इन तिर्यग्योनिक स्त्रियो के तिर्यग्योनिक पुरुषो के और तिर्यग्योनिक नपुंसकोके बीच में 'कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा' वहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा' कौन किन से अल्प है ? कौन किन से अधिक है ? कौन किनके बराबर है कौन किनसे विशेषाधिक है ? इस प्रश्न के उत्तर में प्रभु कहते - "गोयमा ! सव्वत्थोवा तिरिक्खजोणियपुरिसा” हे गौतम ! सबसे कम तिर्यग्योनिक पुरुष है ', तिरिक्खजोणित्थीओ असंखेज्जगुणा' तिर्यग्योनिक स्त्रियां तिर्यग्योनिक पुरुषो की अपेक्षा असंख्यात गुणी अधिक है । “तिरिक्खजो - णियणपुंसगा अतगुणा" तिर्यग्योनिक स्त्रियो की अपेक्षा तिर्यग्योनिक नपुंसक वनस्पति जीवो की अनन्तानन्तता की अपेक्षा अनन्त गुणे अधिक हैं । इस प्रकार से यह द्वितीय अल्प बहुत्व सगाण य” हे भगवन् मा तिर्यग्योनिउ स्त्रियामां तिर्यग्योनिः ३षोभां भने तिर्यग्योनिङ नपुं सभां "कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा बहुया वा, तुल्ला वा विसेसाहिया वा" यु કાનાથી અલ્પ છે ? કાણુ કેાનાથી વધારે છે ? કાણુ કાની ખાખર અે ? અને કણુ કાનાથી વિશેષાધિક છે. ગૌતમ સ્વામીના આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ કહે છે કે
2
- " गोयमा ! सव्वत्थोवा तिरिक्खजोणियपुरिसा" हे गौतम ! सौथी माछा तियज्योनि पु३ष छे “तिरिक्खजोणित्थीओ असंखेज्जगुणा" तिर्यग्योनिः स्त्रियो तिर्यग्योनिः ३षो रतां असभ्यात गाणी वधारे छे " तिरिक्खजोणियणपुंसगा अनंत गुणा" तिर्थ - ચેનિક સ્ત્રિયા કરતાં તિય ચૈાનિક નપુ ંસકા વનસ્પતિ જીવાની અન તાન તતાની અપેક્ષાએ અનતગણા વધારે છે આ રીતે આ ખીજું અલ્પ બહુપણું આ કહ્યું છે ૨
श्री मह महुया या प्रमाणे छे. "एएसि ण भंते ! मनुस्सित्थीण मगुस्तपुरिसाणं मगुस्स णपुंसगाण य कयरे कयरेहिंतो अप्पावा, बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा” गौतम स्वाभीमे
७५