________________
जीवाभिगमसूत्रे
जाणियणपुंसगा ? पंचिंदियतिरिक्खजोणियणपुंसगा तिविहा पन्नत्ता तं जहा जलयरा थलयरा खहयरा । से किं तं जलयरी ! सोचेव पुव्वुत्तभेदो आसालियवज्जिओ भाणियव्वो । से तं पंचिदियतिरिक्खजोणियपुंगा । से किं तं मणुस्सणपुंमगा ! मणुस्सणपुंसगा तिविहा पन्नत्ता, तं जहा कम्मभूमिगा अकम्प्रभूमिगा अंतरदीवगा, भेदो जाव भाणि यत्रो से तं मणुसणपुंसगा, सू० १३ ॥
५२६
*
छाया अथ के ते नपुंसकाः ? नपुंसका स्त्रिविधाः प्रज्ञप्ता स्तद्यथा नैरयिकनपुंसकाः, तिर्यग्योनिकनपुंसकाः, मनुष्ययोनिकनपुंसकाः ।
अथ के ते नैरथिकनपुंसकाः ? नैरयिकनपुंसकाः सप्तविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथारत्नप्रभा पृथिवीनैरयिकनपुंसकाः, शर्कराप्रभापृथिवीनैरयिकनपुंसकाः यावदधः सप्तमीपृथिवी नैरयिकनपुंसकाः । ते एते नैरयिकनपुंसकाः । अथ के ते तिर्यग्योनिकनपुंसकाः ? तिर्यग्योनिकनपुंसकाः पञ्चविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा - एकेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः द्वीन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः त्रीन्द्रिय तिर्यग्योनिकनपुंसकाः, चतुरिन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः । अथ के ते एकेन्द्रियतीर्यगयोनिकनपुंसकाः ? एकेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः पञ्चविधाः प्रशप्ताः नद्यथा - पृथिवी कायिकै केन्द्रिय तिर्यग्योनिकनपुंसकाः अप्कायिकै केन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः तेजस्कायिकैकेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः वायुकाथिकै केन्द्रिय तिर्यग्योनिकनपुंसकाः वनस्पतिकायिकैकेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः । ते पते एकेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः ॥ अथ के ते द्वीन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः १ द्वीन्द्रिय तिर्यग्योनिकनपुंसकाः अनेकविधाः प्रज्ञप्ताः ते एते द्वीन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसका । एवं त्रीन्द्रिया अपि चतुरिन्द्रिया अपि । अथ के ते पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसकाः । पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकनपुंसका स्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा – जलचराः स्थलचराः खेचराः । अथ के ते जलचराः । स एव पूर्वोक्तमेदआसालिका वर्जितो भणितव्यः, ते एते पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकनपुंसकाः । अथ के ते मनुष्यनपुसकाः? मनुष्यनपुंसका स्त्रिविधाः प्रशप्ताः तद्यथा – कर्मभूमिका अकर्मभूमिका अन्तरद्वीपका मेदो यावद् भणितव्यः ते एते मनुष्य नपुंसकाः ॥सू०-१३॥
J
टीका - खीपुरुषभेदान् निरूप्य नपुंसकभेदान् निरूपयति- 'से किं तं णपुंसगा' इत्यादि 'से किं तं णपुंसगा' हे भदन्त ' अथ के ते नपुंसकाः, नपुंसकजीवानां कियन्तो मेदा, भवन्तीति
