________________
३१०
जीवाभिगमसूत्र निन स्त्र्यशानिनः । मनो योगिनोऽपि वचो योगिनोऽपि फाययोगिनोऽपि । अयोगिनोऽपि । द्विविध उपयोग.। आहारः पइ दिशि । उपपातो नैरयिकेभ्योऽधः सप्तमवर्नेभ्यः, तिर्यग्योनिकेभ्य उपपातोऽसंख्येयवर्घायुष्फवर्जेभ्यः' मनुष्येभ्योऽकर्मभूमिकान्तरद्वीपका संख्येयवायुष्कर्जन्यः, देवेभ्यः सर्वेभ्यः । स्थिति जघन्येनान्तर्मुहर्तमुत्कर्षण त्रीणि पल्योपमानि । द्विविधा अपि नियन्ते । उद्धृत्य नैरयिज्ञादिपु यावदनुत्तरोपपातिके पु, अस्त्येकके सिध्यन्ति यावदन्तं कुर्वन्ति । ते खलु भदन्त ! जीवाः कतिगतिकाः कत्या गतिकाः प्रज्ञप्ताः ? गौतम ! पञ्चगतिकाश्चतुरागतिकाः परीताः संख्याताः प्रप्ताः, ते पते मनुष्याः ॥स्० २७॥
टीका- 'से किं तं मणुस्सा' अथ के ते मनुष्याः कति प्रकारकाः मनुष्या भवन्तीति प्रश्नः, उत्तरयति-'मणुस्सा दुविहा पन्नत्ता' मनुप्या द्विविधाः-द्विप्रकारकाः प्रज्ञप्ताः-कथिता इति । द्वैविध्यं दर्शयति-तं जहा' इत्यादि, 'तं जहा' तयथा-'संमुच्छिममणुस्सा य' समूछिममनुष्याश्च 'गम्भवक्कंतियमणुस्सा य' गर्गव्युत्क्रान्तिकमनुष्याश्च, तथा च-समूछिमगर्भज मेदेन मनुष्या द्विविधा भवन्तीत्यर्थः । समूछिममनुष्याणामुत्पत्तिदिपये प्रश्नयन्नाह'कहिणं भंते ! इत्यादि, 'कहि णं भंते' क-कुत्र-कस्मिन् स्थाने खल भदन्त ! 'संमुच्छिममणुस्सा संमुच्छंति' समूच्छिममनुष्याः समूछेन्ति-समुत्पद्यन्ते इति प्रश्नः, भगवानाह'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'अंतो मणुस्सखेत्ते जाव करेंति' अन्तर्मनुष्य
पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक जीवो का निरूपण समाप्त करके अब सूत्रकार मनुष्यों का निरूपण करते हैं-इसमें गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है-“से किं तं मणुस्सा -इत्यादि ।सूत्र ॥२६॥
टीकार्थ -"से कि तं मणुस्सा" हे भदन्त ! मनुष्य कितने प्रकार के होते हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-"मणुस्सा दुविहा पण्णत्ता" हे गौतम ! मनुष्य दो प्रकार के होते हे. "तं जहा" जैसे-"संमुच्छिममणुस्सा य गव्यवतियमणुस्सा य" एक समूछिम मनुष्य और दूसरे गर्मज मनुष्य "कहि णं भंते ! संमुच्छिममणुस्सा संमुच्छंति' हे भदन्त ! समूछिम मनुष्य कहां पर संमूछित-उत्पन्न होते है ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-"अंतो मणुस्स
પ ચેન્દ્રિય તિનિક જીવોનું નિરૂપણ કરીને હવે સૂત્રકાર મનુષ્યનું નિરૂપણ કરે छ. मा समयमा गौतमस्वामी प्रसुने ये पूछ्यु -“से कि तं मणुस्सा' त्यालि.
टा --"से कि तं मणुस्सा" सगवन् मनुष्ये। टसा ४२ना हाय छ १ मा प्रश्न त्तरमा प्रभु ४९ छे है-"मणुरसा दुविहा पण्णत्ता' गौतम ! मनुष्ये। ये प्रारना डाय छ “तं जहा' २मा प्रभारी छे संमूच्छिमरणुस्सा य गम्भवक्कंतियमणुस्सा य" ४ सभूमि मनुष्य भने मी मनुष्य 'कहिं णं भंते ! संमूच्छिममणुस्सा'' संमुच्छंति मगवन् समुभि मनुष्य ४या स भूत-64-1 थाय छ ? मा प्रश्शना. उत्तरमा प्रमुछे -"अंतोमणुस्सखेत्ते जाव करेंति" मडियां यावत्पथी. संपूर्ण