________________
प्रमैयद्योतिका टीका प्रति० १. संमूछिमजलचरतिर्यक्रपञ्चेन्द्रियजीवनिरूपणम् ३२७ वि संखेज्जवासाउएसु वि असंखेज्जवासाउएसु वि, देवेसु जाव वाणमंतरा । चउगइया दुआगइया परित्ता असंखेज्जा पन्नत्ता । से तं जलयरसमुच्छिम पंचिंदिय तिरिक्खा ॥ सू २१॥
छाया-अथ के ते पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः, पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिका द्विविधाः प्रक्षताः, तद्यथा-संमूच्छिमपञ्चेन्द्रियतिर्यगयोनिकाश्च गर्भव्युत्क्रान्तिकपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाश्च । अथ के ते संमूच्छिमपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकाः, संमूच्छिमपञ्चे- ८ न्द्रियतिर्यग्योलिका स्त्रिविधाः प्रज्ञप्ता , तद्यथा-जलचराः स्थलचराः खेचराः । अथ के से जलचरा, जलचराः पञ्चविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-मत्स्याः कच्छपा मकराः प्राहाः शिशु माराः। अथ के ते मत्स्याः, एवं यथा प्रज्ञापनायां यावत् शिशुमारा एकाकाराः प्राप्ताः, ये चान्ये तथाप्रकारास्ते समासतो द्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पर्याप्ताश्चापर्याप्ताश्च । तेषाँ खलु भदन्त ! जीवानां कति शरीराणि प्रज्ञप्तानि १ गौतम ! त्रीणि शरीराणि प्रशतानि, तद्यथा-औदारिफ तैजसं कार्मणम् । शरीरावगाहना जघन्येनाङ्गुलस्यासंख्येयभागम् , उत्कर्षेण योजनसहस्रम् । सेवार्तसंहननिनः । हुण्डसंस्थिताः। चत्वारः कषायाः । संक्षा अपि चतस्नः, लेश्या स्तिस्रः. इन्द्रियाणि पञ्च । समुद्घातात्रयः । नो संझिनोऽसंक्षिनः। नपुंसकोदा । पर्याप्तयोऽपर्याप्तयच पञ्च । द्वे दृष्टी । द्वे दर्शने । द्वे शाने, अक्षाने । द्विविधो योगः । द्विषिध उपयोग । आहारः षड् दिशि । उपपातस्तिर्यः मनुष्येभ्यो नो देवेभ्यो नो नैरयिकेभ्यः, तिर्यग्भ्योऽसंख्येयवर्षायुष्कवर्जेभ्य । अकर्मभूमिकान्तरद्वीपकासंख्येयवर्षायुष्कवर्जेभ्यो मनुष्येभ्यः । - स्थिति धन्येनान्तर्मुहूत्तम् उत्कर्षेण पूर्वकोटिः । मारणान्तिकसमुद्घातेन द्विविधा अपि नियन्ते । अनन्तरमुद्ः वृत्य क०, नैरयिकेष्वपि तिर्यग्योनिकेष्वपि मनुज्येष्वपि देवेष्वपि । नैरयिकेषु रत्नप्रभायाम, शेषेषु प्रतिषेधः । तिर्यगक्षु सर्वेष्वपि उत्पद्यन्ते संख्येयवर्षायुप्केषु अपि असंख्येयवर्षायुकेप्वपि चतुष्पदेपु पक्षिप्वपि मनुष्येषु सर्वेषु अपि कर्मभूमिकेषु नो अकर्मभूमिकेषु अन्तरद्वीपकेष्वपि संख्येयवर्षायुकेष्वपि असंख्येयवर्षायुकेष्वपि। देवेषु यावद्वानव्यन्तराः । चतुर्गतिका , द्वयागतिकाः, परीताः असंख्याताः प्रक्षप्ता । ते पते जलचरसंमूछिमपञ्चेन्द्रियतिर्यञ्चः ॥ सू० २१ ॥
टीका-से किं तं पंचिंदियतिरिक्खजोणिया' अथ के ते पञ्चेन्द्रियतिर्यग् योनिका जीवा इति प्रश्नः, उत्तरयति- पंचिंदियतिरिक्खजोणिया दुविहा पन्नत्ता' पञ्चे
