________________
प्रमैयद्योतिका टीका E १.
त्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियजीवनिरूपणम् २०३ प्तानि-कथितानीति प्रश्नः, भगवानाह - 'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ? 'तओ सरीरगों पन्नत्ता' चतुरिन्द्रियजीवानां त्रीणि शरीराणि प्रज्ञप्तानि 'तं चेव' तदेव-द्वीन्द्रियवदेव औदारिकं तैजसं कार्मणम् । अवगाहनादिद्वारे वैलक्षण्यं विद्यते तदर्शयति-'नवरं' इत्यादिना, 'नवरं सरीरोगाहणा उक्कोसेणं चत्तारि गाउयाई' नवरं केवलं शरीरावगाहना चतुरिन्द्रियजीवानां चतस्रो गव्यूतयः, जघन्या शरीरावगाहना तु अंगुलासंख्येयभागप्रमाणैवेति । 'इंदिया चत्तारि' इन्द्रियाणि स्पर्शनरसनाघ्राणचक्षुरूपाणि चत्वारि भवन्ति चतुरिन्द्रियजीवानाम् अतएव एतेषां चतुरिन्द्रिय इति नाम भवति । दर्शनद्वारे-'चक्खुदंसणी अचक्खुदंसणी' चक्षुरिन्द्रियजीवा चक्षुर्दर्शनिनोऽपि भवन्ति अचक्षुर्दर्शनिनोऽपि भवन्तीति। स्थितिद्वारे-'ठई उक्कोसेणं छम्मासा' चतुरिन्द्रियजीवानां स्थितिर्जघन्येनान्तर्मुहूर्तम् उत्कर्षेण तु षण्मासान् इति । 'सेसं जहा तेइंदियाणं जाव असंखेज्जा पन्नत्ता' शेषम्-शरीरावगाहनेन्द्रियदर्शनस्थितिद्वारातिरिक्त सर्व संस्थानादिद्वारजातं यथा त्रीन्द्रियाणां कथितं तथैव चतुरिन्द्रियाणामपि ज्ञातव्यम् कियत्पर्यन्तं होते हैं । उत्तर में प्रभु कहते है-हे गौतम ! इनके "तो सरीरगा पन्नत्ता” तीन शरीर होते हैं "तं चेव" वे तीन शरीर औदारिक, तैजस और कार्मण हैं । अवगाहना द्वार में इनके शरीरकी अवगाहना जघन्य से तो अंगुल के असंख्यातवें भाग प्रमाण होती है और उत्कृष्ट से चार कोश प्रमाण होती है। ''इंदिया चत्तारि" इनके इन्द्रियां-स्पर्शन, रसना, घ्राण और चक्षु इस प्रकार से चार होती है । इसी कारण इनका नाम चौइन्द्रियजीव ऐसा हुआ, है। दर्शनद्वार में इनके दो दर्शन होते हैं-चक्षु दर्शन भी होता है और अचक्षु दर्शन भी होता है । स्थितिद्वार में "ठिई उक्कोसेणं छम्मासा" इनकी स्थिति जघन्य से एक अन्तर्मुहूर्त की होती है और उत्कृष्ट स्थिति इनकी छहमास की होती है। "सेसं जहा तेइंदियाण जाव असंखेज्जा पन्नत्ता' इस प्रकार शरीर अवगाहना इन्द्रिय दर्शन स्थिति णं भंते जीवाणं कह सरीरगा पण्णत्ता" भगवन् मा यौद्रिय वाना शरीश डाय छ १ मा प्रश्नना उत्तरमा प्रभु ४३ छ8- गौतम ! तेयाने "तओ सरीरगा पन्नत्ता" र शरी। हाय छे "तं चेव तर ७१२-मार शरी२, तेस अन કામણ એ પ્રમાણેના છે. અવગાહના દ્વારમાં તેઓના શરીરની અવગાહના જઘન્ય થી તે આંગળના અસંખ્યાતમાં ભાગ પ્રમાણની છે અને ઉત્કૃષ્ટથી ચાર કોસ પ્રમાણની છે
"इंदिया चत्तारि" तमानी दिये। २५शन २सना, धाए भने यक्षु मा प्रभारी प्यार હોય છે. તે જ કારણથી તેઓનું નામ ચૌઈ દ્રિય જીવ એ પ્રમાણેનું છે. | દર્શનારમાં–તેઓને ચક્ષુદર્શન અને અચક્ષુદર્શન આ પ્રમાણેના બે દશને હોય छ स्थितिद्वारमा "ठिई उक्कोसेणं छम्मासा" तमानी स्थिति धन्यथी से मतभुड्डू तनी डाय छ भने थी तयानी स्थिति छभासनी डाय छे 'सेसं जहा तेइंदियाणं जाव असंखेज्जा पण्णत्ता" मा प्रमाणे शरी२, माना' ७ द्रिय, शान स्थिति माद्वारे